Bebe Barak Mate Iha Likisa, UNFPA Sei Treina & Intensiva Pessoal Saude Sira
Imajem Representante United Nation Population Fund (UNFPA) iha Sentru Saude Emerjensia Obstetriku no Neonatal -Baziku (KEmON-B) Likisรก, (19/01/2023).
SAPNewsTL, Likisรก- United Nation Population Fund (UNFPA) sei servisu hamutuk hodi rezolve problema Sentru Saude Emerjensia Obstetriku no Neonatal -Baziku (KEmON-B) nian ne’ebe rejista kazu bebe mate iha inan nia kabun laran liu husi halo treinamentu ba pesoal saude sira iha Timor-Leste.
“UNFPA konsidera asuntu ne’e urjenti no sรฉriu, agora la’os sura de’it hira maibe tanba sa maka mate iha inan nia kabun-laran,ย ida ne’e mak UNFPA nia komprimisiu ida atu apoia governu no Ministรฉriu Saรบde(MS) atu halo esforsu hotu buka solusaun para oinsรก iha futuru labele iha tan bebรฉ mate iha inan nia kabun laran tan ne’e UNFPA sei mobiliza rekursu hotu para bele apoiu governu iha asuntu ida ne’e halo treinamentu formasaun ba pesoรกl saรบde sira, agora UNFPA tenke hatene katak Timรณr iha inan isin-rua hamutuk 40.000 durante tinan ida,ย barak demais entaun presija kontinua treina pesoal saรบde sira ne’e atu bele kontinua fornese kuidaย nesesรกriu”, hatete representante UNFPA Timor-Leste Pressia Arifin-cabo ba journalists iha Sentru Saude BIMOB Likisรก, (19/01/2023).
Reprezenta UNFPA hatutan, ante-natรกl no inter-partu, asuntu ida tan maka “UNFPA hakarak apoia maka oinsรก insentiva pesoรกl saรบde sira para bele serbisu kleur iha รกreas remotas, รกreas sira ne’ebรฉ difรญsil ba asesu buat ida la iha, entaun tenke insentiva, motiva pesoal saรบde sira hakarak hela iha ne’ebรก, ida ne’e esforsu ida ne’ebรฉ UNFPA hakarak hare’e ida ne’e, iha Likisรก ne’e treina mรฉdiku 1, parteira 4, depois parteira ida sai tiha xefi laiha ona, depois parteira ida ba tiha eskola entaunย hela 2 de’it no mรฉdiku 1, ita hanoin atu treina fali, ita hare husi manutensaun ba fasilidade, ita halo fasilidade ne’e sai di’ak tiha ona, kuandu nia manutensaun ne’e la halo didi’ak fasilidade sira ne’e labele ajuda atu serbisu ne’e la’o ho di’ak,”nia dehan
Nia haktuir,ย bee mรณs labele mai tanbaย kanuย mota sobu aat tiha ona, agora sira tenke sosa hela de’it no aimoruk liu prazu tinan 1-2 tenke troka, agora ho difikuldade sira-ne’e hotu, hetan apoia ona hosi governu hari’i ona fasilidade ida hanesan ne’e hamutuk 3, iha munisipiu hanesan Likisรก, Vikekรฉ no, Same.
Entretantu, UNFPA mos sente kontenti no orgullu tanba husi relatรณriu laiha inan ida mak mate, fasilidade idaย iha 2022 susesu boot ba elementu sira ne’e, maibรฉ sei iha bebรฉ barak mak mate se hare iha relatรณriu nebรก iha 2022 nian iha bebรฉ hamutuk 18 maka mate iha tinan kotuk, husi 18 ne’e, 3 mate durante partu wainhira tur ahi dadaun maka mate, 15 mate iha kabu-laran molok tur ahi, sira bolu dehan maseradu ne’e dehan bebรฉ nia isin sira ne’e estragu hotu ona ka dodok hotu ona mak foin sai mai, maibรฉ ida ne’e asuntu ida ne’e halo siraย senti triste tanba numeru ida ne’ebรฉย boot.
“Agora ita iha prosesu nia laran atu halo tan iha Ataรบro no Gleno, Ataรบro ne’e prioridade ida hotu tanba ema hatene Ataรบro ne’e illa, depois dala barak akontese inan sira ho komplikasaun ne’e labele mai tanba kalan Aviaun la semo no Rรณ lahalai, dalaruma loron mos Rรณ laiha, entaun prioridade ida mak ita tenke hari’i ida hanesan ne’e iha Ataรบro nebรก, ne’ebรฉ ita agora hari’i. Totรกl ne’ebรฉ UNFPA propoin atu hadi’ak maka hamutuk 22 iha Timor laran tomak, ita foin halo 3, rua mak halo ona iha Gleno no Ataรบro iha tinan 2023,” dehan nia
Pressia informa, prezensa Embaixadรณr Japaun ba Timor-Leste, Kimura Tetsuya, nian atu hare Fasilidade sira ne’e importante tebes ba UNFPA, bolu nia mai haree tiha ida ne’e nia mรณs bele mobiliza mรณs nia rekursu atu fรณ apoiu atu estabelese tan sentru KEmON-B, ne’ebรฉ ohin temi hamutuk 22 ne’e. UNFPA mai hare’e sentru sira ne’e para halo re-abilitasaun troka plafon at, tau AC karik seidauk iha, maibรฉ komu sira dehan mai, UNFPA ajuda tau AC lai,ย sosa mos ekipamentu foun hotu kedas ba vizita Sentru Saรบde sira ho internamentu maternidade nian, re-abilita de’it buat ne’ebรฉ iha tiha ona, maibรฉ prinsipiu hakarak halo buat di’ak ba pesoal saude hodi sira bele konfortu no sira bele serbisu di’ak liu tan.
Iha fatin hanesan mediku jeral, Sentru KEmON-B, Manuel Moruk haktuir sira halo ona funsaun hitu hodi atende inan isin rua hamutuk 633 maibe barak mai komplikasaun
“Ami hala’o funsaun 7 ne’e mak hanesan Administrasaun Sitosina, Administrasaun anti-biotiku palasteral, halo partu Fevriku asistivu, ajuda inan sira ne’ebรฉ mai ho tensaun aas, preklamasia ou reklamsia, iha ne’e ami atende inan isin-rua 633, total hosi inan isin-rua sira ne’ebรฉ mai partu iha nee,ย inan barakย ย mai ho komplikasaun, komplikasaun ne’e mak hanesan tensaun Aas, Anemia, bebรฉ mai ho aprezentasaun kidun, , depois bebe moris mai tiha mos bebe ulunย kabas lasai lian mรฉdika dehan distรณrsia kabas, metin hela iha inan nia dalan moris”. nia hatete
Nia akresenta, komplikasaun hanesan bebรฉ sira ne’ebรฉ emerjensia-tebes ne’e iha 25 tenki aplika manko hodi ba dada lalais sai ka aplika fakum atu hahoris lalais ho kidun uluk hamutuk 12 komplikasaun, iha mortalidade bebe foin moris ne’e iha 2, iha anti mortu fresku no nati mortu maseradu, ida mortu maseradu ne’e bebรฉ mate ona iha inan nia kabun laran antesย inan ne’e partu, maibรฉ anti mortuย fresku ne’e durante inan ne’e iha kondisaun atu partu nia laran ho ida ne’e maka bebe ne’e mate ne’e hamutuk 3
Agora bebe mate kabun laran antesย inan senti atu partu ne’e hamutuk iha 15, , kauza sira ne’e mak hanesanย ante-natal ne’e ladรบn adekuadu no ladun di’ak ba inan no bele mรณs infeksaun sira kauza ba bebรฉ mate kabun laran depois hanesan infeksaun, HIV, Resifelis, Hepatiti B no mรณs buat sira seluk tan bele COVID mos, inan sira balun hetan infeksaun, balun anemia, balun tuberkuloze durante tinan ida ne’e ami transfere inan hamutuk 85, inan sira 85 ne’e non-komplikasaun,ย inanย anemia presija transfersaun labele halo iha ne’eย haloย transferensia ba Dili , Inan ne’ebรฉ ho tensaun aas depois halo estika an maka’asย fo tiha ai-morukย tenke transfere para hetan salva lalais bebรฉ ne’e
Mediku ne’e akresenta, ekipamentu no medikamentu sira-ne’e adekuadu no kompletu, “Ami hetan apoiu hosi UNFPA no ita-nia ministeriu saรบde rasik mรณs apoiu sasรกn mai Bimoc senter, difikuldade liliu parteira ba pesoรกl saรบde, parteira iha ne’e na’in 6 de’it troka malu deit servisu iha oras loron no kalan, durante tinan ida resin ona bee ne’e hola de’it, tamba bee ne’e semana ida mai dala ida de’it, entaun presija nesesidade bee ne’e iha maternidade ne’e maka’as tebesย tenke hola bele 1.000 Litru, kuandu sosa dala ida ho kustu dollar 6 ba loron 3 nian,ย sira husu ona apoiu parte relevante sira hanesan Administrasaun Munisipiu Depois SAS to’o agora seidauk responde”. nia hakotu
Enkuantu, tuir dadus iha relatoriuย tinan 2022, hatudu bebรฉ barak mak mate hamutuk 18, husi 18 ne’e, 3 mate durante partu wainhira tur ahi dadaun maka mate, 15 mate iha kabu-laran molok tur ahi, sira bolu dehan maseradu ne’e dehan bebรฉ nia isin sira ne’e estragu hotu ona ka dodok hotu ona mak foin sai mai
Repotagen: Antonio Altamirando