
Imajem : Dom Virgílio Cardeal do Carmo da Silva iha Palásiu Governu Dili, 20/03/2025. Foto : Media GVPM
SAPNewsTL, Díli – Igreja Katólika Timor-Leste liu husi Konferénsia Episcopal Timorense (CET) aprezenta relatoriu alokasoens orsamentu estadu ne’ebe durante ne’e finansia ba implementasaun projetu fiziku 88.
Dom Virgilio Cardeal do Carmo da Silva hateten, parte igreja mai aprezenta ba governu kona-ba planu implementasaun governu nian ne’ebe durante ne’e apoiu orsamentu ba igreja katolika liu husi suvensaun públika hodi fo apoiu ba inisiativu sira ne’ebe mak mai husi konferensia episcopal Timorense.
“Ohin hasoru malu ida ne’e hanesan komprimisiu husi governu, ne’ebe kada tinan sempre aloka atribuisaun orsamentu liu husi subvensaun publika hodi fo apoiu ba inisiativu sira ne’ebe mak mai husi CET”. Dehan Dom Virgilio Cardeal do Carmo da Silva ba Jornalista iha Palasiu Governu, Quinta (20/03/2025)
Dom Virgilio afirma, Konferensia Episscopal Timorense iha akordu ho governu iha tinan ida nia laran, teknikamente ho sekretariadu ezekutivu de CET ho nia tekniku sira iha CET oinsa kolabora hamutuk haree ba implementasaun projetu.
“Akordu ne’ebe mak kontinua iha kordenasaun iha komunikasaun no esforsu hotu, nune’e iha ita nia implementasaun projeitu bele estimula iha planu asaun anual 2024 nian, hahu ho prosesu balu ne’ebe mak todan, tanba tenki asumi responsabilidade atu promove transparênsia ba kontabilidade ba públìku”.
Cardeal Dom Virgilio hatutan, Gabinete de apoiu Sosiedade Sivil, ne’ebe tutela iha Gabinete Vise Primeiru Ministru, hodi halo monitorizasaun no avaliasaun ba implementasaun projeitu tomak, ne’ebe mak responsabilidade husi CET no Diocese Dili, Baucau no Maliana, iha tinan 2024 total projeitu ne’ebe mak tuir planu asaun anual husi CET, “
“Orsamentu ne’ebe governu aloka ba igreja liu husi Gabinete Vise Primeiru Ministru finansia ba implementasaun total projetu fijiku 88 inklui atribui ba formasaun, akuizasaun materiais, manutensaun no mos subsidiu ba katakista no Padre sira”.
Dom Virgilio salienta, prosesu avaliasaun ba orsamentu subvensaun públika, kona-ba implementasaun projetu hahu avalia husi fulan novembru tinan 2024 ate fulan janeiru 2025.
“Komesa husi fulan novembru, to’o Janeiru, ami ho Gabinete de apoiu sosiedade sivil konsege halo vizita ba obra hotu-hotu ne’ebe mak finansia ho orsamentu subvensaun públika, karakter alokasaun 40% ba Edukasaun, 30% ba Asuntu Sosiais, 20% ba Eklezial no 10% ba kustu administrativu”.
Cardeal aprofunda, nia parte hato’o apresiasaun ba Komferensia Episcopal Timorense tanba bele halo jestaun ba orsamentu subvensaun tuir tabela implementasaun baze sira.
“Ami hato’o apresiasaun ba tékniku husi CET, ne’ebe mak koopera fo informasaun ne’ebe los, ajuda ami bele halo vizita ba obras sira ne’e hotu, iha ezekusaun ka implementasaun bele dehan 90% tuir lista alokasaun orsamentu”. Nia sublinha
Iha fatin hanesan, Vise Primeiru Ministru, Ministru Kordenador de Asuntu Sosiais, Mariano Assanami Sabino hato’o agradesementu ba Sekretáriadu Tekniku CET ne’ebe halo jestaun ba orsamentu subvensaun liga ba implementa programa hotu la’o ho diak.
“Agradese ba ezekusaun hotu-hotu ne’ebe la’o ho diak no komitmentu ba estadu Timor-Leste atu kontinua, konkordansia ne’ebe iha estadu Timor-Leste fiar ba igreja katolika, tanba ne’e mak estadu Timor-Leste konsidera igreja katólika hanesan mos fiar ida no mos hanesan identidade tanba ne’e mak apoiu tomak atu bele konstrui valores prinsipius, promosaun dignidade humana iha prosessu kostrusaun estadu”. Mariano Sabino afirma
Vise Primeiru-Ministru realsa, konstrusaun nasional igreja katólika iha passadu ne’ebe importante hatur iha preânbulu konstituisaun RDTL, ne’ebe mak iha situasaun difisil igreja katolika hola parte iha tempu resisténsia.
“Povu kristaun Timorense enjeral iha prossesu ne’ebe difisil hola parte iha prosessu luta tanba ne’e nafatin husu ba igreja katólika liu husi amu kardial ho amu bispu nain rua atu kontinua nafatin iha prosessu susar konstrusaun da paz”. Nia husu
Iha oportunidade ne’e mos parte governu no CET asina subvensaun públika ba tinan 2025 ho montante hamutuk $ 15 milhoens, iha tinan 2024 governu apoia osamentu hamutuk $ 15 milhões ba projetu hamutuk 88, to’o ohin loron atinji ona pursentu 90 (90%).
Entretantu, iha aprezentasaun relatóriu orsamentu subvensaun ne’e partisipa husi Dom Virgilio Cardeal do Carmo da Silva, Bispu Diocese Baucau, Maliana no ekipa tekniku CET.
Jornalista : Anina Martins & Dircia Baptista Belo