Site icon SAP News TL

EGDI Koloka TL Iha 159 & Ikus Iha ASEAN ! UNTL Hahú Dizitaliza Dezenvolvimentu 

Imajem : Estudante UNTL Partisipa Semináriu Nadionál Iha Hera, 11/10/2024. Foto : Marciana da Conceição

SAPNewsTL, Dili : Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL), Fakuldade Engenharia Siénsia no Teknolojia, Departamentu Informátika realiza semináriu nasionál ho tema “Dizitalizasaun ba Dezenvolvimentu Nasionál, Estratéjia ba Futuru Timor-Leste”.

Iha entrevista Pro-Reitor Asuntu Informatizasaun Transformasaun Digital no Inovasaun (PRAITDI), Frederico Soares Cabral haktuir semináriu ne’e ho nia objetivu Prátika Digitalizasaun iha instituisaun relevante sira iha area informátika.

“Partilha informasaun konaba instituisaun ida-idak, Estrategia ba dezenvolvimentu teknologia iha futuru no loke akadémiku sira nia interese, oinsa hamutuk dizitaliza Timor-Leste iha futuru”. Tenik PRAITDI Frederico Soares Cabral ba SAPNews iha auditórium FEST-UNTL Hera,11/10/2024

PRAITDI Frederico Soares Cabral argumenta teknolojia hahú forma no muda ema nia moris tanba ne’e presizamente halo adaptasaun no transformasaun ba dezenvolvimentu ohin loron.

“Ita agora moris ona iha era transformasaun digital, teknologia komesa forma aspetu hotu iha ita nia moris modernu, Teknologia komesa forma no muda oinsa ita nia moris hanesan halo komunikasaun ba malu, halo negosiu, estuda, servisu, saude, banku/financas, transportasaun, divertimentu, no atendementu públiku sira”. Nia fundamenta

Seminariu nasionál ne’e sai hanesan seminariu dahuluk kona-ba transformasaun digital iha ita nia rai Timor-Leste ne’ebe organiza husi Universidade Nacional Timor- Lorosa’e liu husi Depatamentu Engenharia Informática.

“Liu husi seminariu ida ne’e ita bele partilha experiensia digitalizasaun iha kada instituisaun sira tantu governu, akademika no mos setor privadu sira”.

“Temi iha Plano Estratégico Dezenvolvimentu Nacional (PEDN 2011-2030,sigla Portugés), setor telekomunikasaun esensial ba dezenvolvimentu futuru Timor-Leste inklui kria kampu trabalhu, kresimentu ekonómiku, negosiu no prestasaun servisu importante sira hanesan saúde, edukasaun no seguransa”.Nia hatutan

Iha mós Programa Nonu Governu Konstitusional, akresenta mos katak “Dominiu Teknologia Informasaun no Komunikasaun sei kontribui hodi hadi’a kualidade ensinu no formasaun, moderniza jestaun administrasaun públika liu husi governu electrôniku, reforsa plataforma konektividade ba asesu internet, no seluk tan.

Imajem : Pro-Reitor Asuntu Informatizasaun Transformasaun Digital no Inovasaun (PRAITDI), Frederico Soares Cabral

Frederico Cabral sublinha, “Ita nia governu tau ona importansia boot ba dezenvolvimentu setor TIC Timor iha ita nia rai, daudauk ne’e governu liu husi Ministériu Transporte no Komunikasaun hala’o ona servisu ne’ebe diak tebes ba melhoramentu kualidade internet liu husi projetu cabo sub-marinu ne’ebe halo ona lansamentu official husi ita nia Sua. Excia Primeiro Ministro, Kayrala Xanana Gusmão”.

Bazeia ba survey husi UN E-Government Development Index ou EGDI iha tinan 2024, koloka Timor-Leste iha pozisaun 159 husi nasaun 193 ne’ebe sai membru ba nações unidas. Kompara ho nasaun sira nebé membru ASEAN, EGDI koloka Singapore iha pozisaun datolu iha mundu, tuir Tailandia ho pozisaun 52, Malasya 57, Indonesia 64, Vietnam 71, Filipina 73, Brunei 75, Cambodia 120, Myanmar 138, no Laos 152.

“Nune’e Timor-Leste sei okupa hela pozisaun ikus liu iha lista EGDI ba nasaun ASEAN. Resultadu survey ba tinan ida nee (2024) diferente ho tinan 2022, ne’ebé hatudu ita hakiduk uituan tan fali ba kotuk”. Nia hateten

EGDI Survey foka ba komponente tolu hanesan Online Service Index (OSI), Human Capital Index (HCI) по Telecommunication Infrastructure Index (TII); Espera, ho melhoramentu kualidade intenet bele hadia pozisaun Timor-Leste iha EGDI 2026 ba komponente Telecommunication Infrastructure Index.

Seminariu ohin loron iha ligasaun ho komponente Online Service Index husi EGDI nebe iha sub-komponente lima mak Institutional Framework (5%), Service Provision (45%), Content Provision (5%), Technology (5%), no E-participation (35%). Husi percentajen hirak ne’e, bele sai referencia mai ita katak produtu digital sira laos haree liu ba quantidade maibe haree liu ba qualidade husi informasaun no servisu ne’ebé fornese husi produtu digital sira.

Pro-Reitor ne’e hein katak semináriu refere bele fo vantagen no hadia atendimentu públiku iha futuru.

“Esprera liu husi seminariu ne’e bele fo’o vantajen ba ita hotu hodi hadi’a diak liu tan servisu digital iha Timor-Leste hodi benefisia sidadaun iha atendementu públiku, eficiensia servisu, poupa orsamentu, inklui mos melhoria pozisaun Timor-Leste iha E-Government Development Index ba periodu sira tuir mai”. Frederico  hatutan

Iha fatin hanesan, Reitor UNTL João Soares Martins parabeniza Departamentu Engenharia Informátika ne’ebé realiza semináriu kona ba dizitalizasaun iha Timor-Leste.

“Parabens ba departamentu informátika, orgullu tebes tanba primeira vez realiza semináriu ne’ebe halibur utilizador hosi instituisaun oioin hodi mai halo apresentasaun ida sientífiku, elegante no joven sira hakarak debate kona ba dizitalizasaun”. Hateten Reitor UNTL

Lider UNTL ne’e haktuir UNTL liu hosi pro-reitor hala’o ona sistema baze de dadus hosi Ministériu Ensinu Superior Siénsia no Kultura, SDB no IPB.

“Ita presiza domina teknolojia, teknolojia sai ona ita nia parseria ne’ebé lor-loron ita uza, ita mós la haluha ita halo ona baze de dadus hosi Ministériu Ensinu Superior Siénsia no Kultura, ita haló baze de dadus Salezianu Dom Bosco, halo ba de dadus ba Institutu Politékniku de Betanu (IPB), ita halo ona buat di’ak barak, ita presiza kontinua ba oin hodi atinji bem estar ba jerasaun foun sira”. João Soares Martins sublinha

Semináriu nasionál ne’e hala’o iha Auditóriu Fakuldade Engenharia Siénsia no Teknolojia, UNTL Hera. Iha ne’ebé hetan partisipasaun maksimu hosi dosentes, estudantes no konvidadus sira.

Jornalista : Marciana da Conceição

Exit mobile version