SAPNewstl, Dili : Ministériu Saúde liu husi Chefe Programa Tuberkuloze Nasionál Constantino Lopes halo inagurasaun laboratóriu Line Probe Assay (LPA) no lansamentu ba Van TB movel ba diagnóstiku moras tuberkuloze, iha Intrevista Chefe Programa ne’e hateten programa tuberkulozu kapasidade ba dianostiku liu-liu iha molékulu Test bain-bain tau uluk iha Dili maibé sei habelar ba Munisipiu hotu-hotu hodi hafasil teste ba komunidade sira ne’ebe presiza
“Kapasidade diagnóstiku ida mak agora dadauk ita tau movel mak iha instrumento Diagnóstiku, ami koko uluk iha Dili, kuandu ida ne’e iha efetividade no fo rezultadu ne’ebé di’ak ami sei habelar iha Munisipiu seluk liu-liu mak ida Trunat ne’e la presija eletresidade, uza deit bateria ne’ebe ida ne’e mak diak ami sei sosa para tau iha sentru saude hotu-hotu bele iha munisipiu hotu-hotu para bele apoio ba Diagnostiku ne’ebe diak liu tan”. Dehan Sefe programa Tuberkuloze nacional Constantino lopes iha HNGV, Sexta-Feira (05/08/2022)
Nia hatutan, Dadaun ne’e iha Sentru Saúde iha mikroskopiu desde uluk kedas uza mikroskópiu so ke mikroskopiu uluk ne’e tuan liu ona, mikroskopiu nia sensibilidade ne’e kiik liu tanba ne’e mak bolu Zinecsperme
“Zinecsperme ne’e ita labele tau iha sentru saude maibe ita tau hotu deit iha munisipiu orsida ita kria mekanismu transporta sampel ne’e husi sentru saude ka munisipiu para atu test iha municipiu, ohin inagura ne’e para atu detekta registénsia ba ai-moruk primeira linha no segunda lina nune’e bele fo ba mediku sira para ajusta ba nia tratamentu”. Tenik nia
Entretantu, nia hateten quandu pasiente ne’e resisténsia ba ai-moruk ne’ebe mak la deskobre maka kontinua fo ai-moruk ida ne’ebe maka hanesan, klaru ke ne’e la kura nia moras tanba ne’e tenke test para hatene uluk nia resisténsia ne’e oinsa para médiku sira bele ajusta nia tratamento ne’e
“Tuir ita nia planu estratejiku ministériu saúde ninian ba programa TV ba tinan lima pelo menos 90% husi ema ne’ebe mak ita espeta para atu deteta TV nian, Programa TV ne’e implementa iha 2010 nia regustado 1% ne’ebe mak resisténsia”. Nia hatete
Iha fatin hanesan Diretora Laboratoriu Nasional Endang Soares da Silva hateten Organizasaun saúde mundial em over primeiru mak movel bang utiliza hodi halo protesaun ba moras TB ida ne’e, orsamentu ne’e mai husi fundu global fo ba ministeriu da saude maibe processu ba prokuramentu ka kompra ne’e double show mak halo entaun ohin loron kompra sira ne’e hotu ona.
“Sasan movel bang ne’e kompostu husi teste molecular trunek ba halo deteksaun moras TBC, wainhra iha suspetu ita bele utiliza bank movel teste laboratoriu ba iha suspeitu moras tbc, alende ida ne’e iha movel bank nia laran ne’e aposta ba raio X no mos komputador hodi bele transmite resultadu husi molekular hodi analiza iha komputador ne’e hodi fo sai rejultadu ba pasiente” Dehan Nia
Entretantu, liu husi orsamentu dabliu show nian fo apoiu ministériu da saude atu halo vizilánsia ba iha covid-19, iha mos enjinheiru hodi fo treinamentu ba sira hodi halo molekular atu bele jere manutensaun ba loron-loron nian no kada tinan.
“Ohin loron halo inaugurasaun ba iha fasilidade atu bele apoiu liliu iha laboratoriuatu halo deteksaun ita bolu multi Direct Detection, baihira ekipamentus ne’e to’o ita sei halo rekrutamentu ba singting iha rekursu humanu ne’ebe adekuadu atu halo deteksaun ba iha moras TBC”. Nia Hakotu
Jornalista: Marcela Merry da Costa & Marcela Mesquita Lemos