Site icon SAP News TL

Normaliza Estrada Gleno-Letefoho ! UNUEMER Konsidera Governu Bosok Povu

Imajem : Estrutura ENEUMER hala’o konferénsia imprensa iha jardim 5 Maiu, 27/06/2025.

SAPNewsTL, Díli : Organizasaun Uniaun Estudante Universitariu Munisipiu Ermera (UNUEMER) konsidera, tinan barak ukun na’in bosok povu kona-ba deklarasaun atu hadia estrada Munisipiu Ermera, maibé to’o agora governu seidauk implementa projeitu rehabilitasaun.

Jornalista : Recardina Barros & Maria Fàtima – SAP News TL

Portavós UNUEMER Alcinha de Jesus Soares hateten Governu liuhusi Ministeriu Obras Publika (MOP) desobedensia ba kompromisu ne’ebe hato’o ba povu Ermera, kona-ba rehabilitasaun estrada ligasaun Postu neen (6) ba kapital munisipiu Ermera, nune’e atu taka povu Ermera nia ejizensia governu orienta ekipa MOP normaliza Estrada iha tempu udan ne’ebe nakfilak ba tahu dodok.

“Dinámika desizaun polítika nonu governu konstituisional liga ba kompromisiu kona-ba konstrusaun estrada ne’ebé maka sai ona ajenda prioridade tinan ne’e, maibé infelismente saida maka akontese iha desizaun IX governu nian, haminis ona esperansa ami hotu hanesan sidadaun maioria Ermera” Dehan Portavós organizasaun UNUEMER (Alcinha de Jesus Soares) ba jornalista sira liuhusi Konferensia Imprensa iha Jardin 5 de Maio, Sexta (27/06/2025)

Foinsa’e Ermera oan ne’e argumenta, politika governu nian fó hanoin ba povu Ermera katak nonu governu konstituisional la kumpri ona sira nia deklarasaun komprimisiu ne’ebe maka sira rasik promete ona ba povu Ermera iha tempu kampaña politika.

“Ita hatene katak Ermera hanesan munisipiu ida ne’ebe potensialidade bo’ot ba produtu hanesan kafé, maibé dadaun ne’e sofre ba trauma tuan ne’ebe mak produz hosi politika IX Governu konstituisional hodi normaliza de’it kondisaun estrada ida ne’ebe lolos ne’e sidadaun hotu-hotu iha munisipiu hakarak asessu estrada ho dignu ba tempu naruk hodi transporta produtu sira hosi area rural ba kapital munisipiu no nasional”.

Alcinha hatutan, Estrada iha Munisipiu Ermera la’os ona novidades foun ne’ebe mak hetan exijensia hosi komunidade no estudante Ermera oan sira, kada periodu ne’ebe governasaun troka ba malu mai to’o iha ukun IX Governu konstituisional nia tempu, hetan kompromisiu ida ne’ebe bo’ot iha tempu kampaña maibé difisil implementa lia bosok ne’ebe hato’o husi ukun na’in sira.

“Iha tempu kampaña ukun nain sira dehan, ami sei tau prioridade ba estrada no folin kafe iha munisipiu Ermera, hosi sorin seluk Primeiru Ministru ho Ministetru Obras Publika hamutuk ho Presidenti Autoridade Munisipiu Ermera hasoru malu ho komunidade sira iha fatin Nunutali iha loron ualu 8 fulan fevereiru tinan 2025, parte relavantes sira halo promete ida ba populasaun sira maibé promete hirak sai bosok ten no hamihis esperansa povu nian”.

Portavós UNUEMER salienta, bainhira dialogu entre ukun nain sira ho povu Ermera, Governante sira deklara katak, estrada munisipiu Ermera sei halo konstrusaun iha fulan Marsu nia laran, Prosessu tenderizasaun la’o ona hein de’it ezekusaun no Kompañia sira ne’ebe tuir tenderizasaun mós agora preparadu ona.

Nia haktuir antes ne’e Prezidenti Autoridade Munisipiu Ermera PAM-E deklara, projetu rehabilitasaun estrada Munisipiu Ermera presija estudu viabilidade ne’ebe klean molok governu implementa projetu rehabilitasaun estrada.

Iha loron 29 fulan Maio tinan 2025. Ministru Obras Publiku Samoel Marcal hato’o deklarasaun ida ba povu Ermera katak, Estrada Munisipiu Ermera sei hein orsamentu emprestimu hosi Banku Mundial depende ba informasaun ne’ebé maka governu transmite.

“Ita hetan husi ukun nain sira hare’e ba desizaun publiku ne’ebe mak lideransa releventes sira hola laos ona alternativu ba resolve kondisaun estrada iha munisipiu Ermera, tan sira abitua ona ho desizaun
malahuk sira hodi habosok nafatin sira nia populasaun iha area rural”.

Nia fundamenta, Prosessu normalizasaun ne’ebe mak Ministru Obras Publika foti laos planu adekuadu ida ne’ebe mak sira prepara maibé ida ne’e hatan de’it ba preokupasaun hosi Administrador Postu Letefoho nian ho prosessu ne’e sira ho hanoin ida atu haterus povu sira ho tendensia bele hamosu rai rahun, udan mai hamosu tahu dodo’ok ikus povu nafatin terus ho sira nia jogu politika nakukun ida ne’e.

Enkuantu, organizasaun UNUEMER reafiram nia ejizensia hodi husu ba Governante sira katak.

1. “Ami hakarak husu ba Ministru Obras Publikas Estrada Ermera la’os normalizasaun mak alternativu maibé tenki halo konstrusaun tuir kompromisiu ne’ebe imi badinas promete ona, ami mós hakarak rekomenda ba parte relevantes sira tenki iha seriedade hodi halo implementasaun tuir saida mak koalia ona ba iha públiku.

2. Ami mós hakarak husu ba Ministru Obras Publika, favor ida tenki konsisten iha ita bo’ot nia desizaun laos loron ida koalia ida, aban halo fali desizaun ne’ebe hato’o ona ba povu liu husi prezensa no deklarasaun sira, ida ne’e sentidu ita bo’ot prontu ona atu oho ita bo’ot nia povu sira nia esperansaesperansa.

3. Ami mos hakarak rekomenda ba PAM Ermera tenki hatene ita bo’ot nia papel hanesan aman ida iha Munisipiu Ermera, nune’e tenki hadomi ita bo’ot nia populasaun sira ne’ebe mak halerik hela ba ita bo’ot nia seriedade, se laos ita bo’ot mak atu koalia seriu, se mak atu representa tan povu Ermera.

Entretantu, Organizasaun UNUEMER ameasa katak Governu laiha resposta ba ejizensia ne’ebe grupu ne’e hato’o mak UNUEMER sei iha alternativa hodi organiza kamada social sira hotu husi Postu Administrativu Atsabe, Ermera Vila, Hatulia A ,Hatulia B, Letefoho no Railacu hodi halo asaun manifestasaun hasoru governu.

Imajem : Normalizasaun estrada diresaun Gleno-Letefoho. Foto : Média-PM

Antes ne’e, Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão akompaña hosi Ministru Obras Públikas (MOP), Samuel Marçal observa direta progressu normalizasaun estrada diresaun kapitál Gleno bá to’o Postu Administrativu Letefoho, munisípiu Ermera, iha segunda, 23 Maiu 2025.

Bainhira to’o iha suku Goulolo, populasaun balun ho estudante sira konsentra iha sede suku hodi simu Primeiru-Ministru no hato’o sentidu agradesimentu tanba normalizasaun estrada ne’e fasilita tebes movimentu komunidade.

Primeiru-Ministru enkoraza populasaun atu he’in prosesu hotu-hotu ne’ebé oras-ne’e daudaun la’o hela no projetu konstrusaun estrada bá postu administrativu ne’e sei to’o duni iha fulan balun tán.

“Ne’e duni agora daudaun prosesu bá konstrusaun estrada Gleno mai Letefoho la’o hela, tanba tenke haree didi’ak hodi halo uluk estudu bá buat barak molok implementa. Tenke haree didi’ak ninia kualidade, kalkulasaun bá distánsia no alokasaun orsamentu, tanba osan ne’e povu nian. Maibé atu dehan bá imi katak, estrada hosi Gleno sei mai duni to’o Letefoho,” PM Xanana hateten. Sita página PM RDTL KRXG.

Primeiru-Ministru husu bá populasaun atu kolabora ho Governu bainhira implementa projetu konstrusaun estrada ne’e iha tempu balun mai.

Xefe Planeamentu MOP, Tito Edgar hateten, MOP halo normalizasaun bá estrada hosi Gleno bá to’o Letefoho tanba ezijénsia hosi populasaun liu-liu atu fasilita movimentu transporte públiku.

Ho ezijénsia populasaun ne’e maka Ministru Obras Públikas, Samuel Marçal husu rasik bá Primeiru-Ministru, atu halo normalizasaun no Xefe Governu mós konkorda katak tenke halo duni, nune’e provizoriamente bele fasilita movimentu transporte públiku hodi he’in prosesu tenderizasaun bá konstrusaun.

“Ita haree kondisaun grave tebes. Ezemplu agora daudaun tempu kú kafé, sira atu tula de’it kafé mai Dili ho kuantidade tonelada lima to’o neen labele. Ho razaun ida-ne’e maka ita halo normalizasaun hodi hein prosesu tenderizasaun bá konstrusaun iha Comissão Nacional Aprovisionamento (CNA) ne’ebe durante fulan ualu seidauk konklui,” Tito Edgar hateten.

Xefe Planeamentu MOP ne’e dehan, prosessu normalizasaun la’o lais tebes tanba durante iha terrenu, ekipa traballu hetan akompañamentu direta no korazen hosi Ministru Obras Públikas.

Nune’e mós Pároku, Parókia Nossa Senhora do Carmo Letefoho, Padre Élio Pereira Fernandes observa katak, komunidade kontente tebes bá normalizasaun estrada ne’e. Loos duni, populasaun kontente tanba durante ne’e estrada grave tebes, bee nalihun, rai ku’ak barak, difikulta duni movimentu populasaun.

Pároku ne’e louva no agradese bá Governu liu-hosi Ministru Obras Públikas, Samuel Marçal ne’ebé tun direta hodi akompaña ekipa durante tempu tomak, no normalizasaun ne’e la’o lais tebes.

“Ida-ne’e hatudu katak, Governante ne’e iha duni vontade bá kompromissu atu responde preokupasaun populasaun iha área rurál. Populasaun mós kontente ho esperansa boot bá Governu katak, sei implementa duni projetu konstrusaun estrada tama to’o Letefoho,” Padre Elio hateten.

Normalizasaun ne’e hahú kedan hosi Gleno bá Humboe, Eraulu tama to’o Letefoho ho totál kilómetru 38.

Prosesu normalizasaun ne’e, ekipa traballu Ministériu Obras Públikas utiliza ekipamentu hosi Instituto de Gestão de Equipamentos e Apoio ao Desenvolvimento Infrastruturas, Instituto Publico (IGEADI, IP).

Exit mobile version