Kontra Injustisa ! SEI & FOKUPERS Konsidera Feto Iha Direitu Ba Rai No Propriedade

Imajem : Sekretáriu Estadu Igualdade (SEI) Elvina Sousa Carvalho iha salaun Delta Nova, Sexta (26/07/2024). Foto : Media SEI

SAPNewsTL, Dili – Forum Komunikasi Perempuan Timor Lorosa’e (FOKUPERS) hamutuk ho Sekretáriu Estadu Igualdade (SEI)  hala’o diskusaun meza redonda ho tema “Feto Sobrevivente Violénsia Bazeia ba Jéneru ne’ebe Asesu ba Justisa, Rai no Propriedade, dezafius no posibilidade iha orsamentu jeral estadu nian.

Sekretáriu Estadu Igualdade (SEI) Elvina Sousa Carvalho hateten, ema hotu iha direitu hanesan, nune’e tenke asegura feto hodi asesu ba rai no propriedade liuliu Iha área rural tanba bainhira feto laiha direitu ba rai no propriedade sei laiha justisa ba sira.

“Ema hotu iha direitu hanesan, nune’e tenke asegura feto hodi bele asesu ba rai no propriedade ne’ebé sai hanesan baze fundamental, bainhira sira laiha direitu ba rai no propriedade, laiha mós justisa ba sira, tanba maioria feto sira ne’ebé hela iha area rural moris hanesan agrikultor nune’e sira mós iha direitu ba rai no propriedade hodi bele aumenta sira nia ekonomia”. Dehan Elvina Sousa Carvallho ba Jornalista sira iha salaun Delta Nova, Sexta (26/07/2024)

Sekretariu Estadu ba Igualidade apresia ho politika no enkuadramentu legal ne’ebé iha previzaun hodi asegura feto no ema vuneravel sira, tanba kultura Timor maioria domina husi mane ne’ebé iha direitu ba rai.

“Apresia ho Timor-Leste nia politika no enkuadramentu legal sira iha ona previzaun hodi asegura feto no ema vuneravel sira, tanba ita hatene kultura Timor maioria domina husi mane (Patrialkal) ne’ebé afavor liu bá mane sira mak sai na’in ba rai no iha direitu ba rai”.

“Nune’e inisiativa realiza diskusaun meza redonda ida ne’ebé  hala’o husi FÓKUPERS hamutuk ho SEI importante tebes, atu ita hotu bele hare’e hodi deskuti kle’an, instituisaun Estadu tenke tur hamutuk ho ONG sira hodi buka solusaun hodi bele haburas direitu feto nian no bele sai na’in ba rai hanesan mós mane maluk sira”.

Sekretaria Estadu Igualidade  ne’e mos hateten, asuntu ne’e importante tebes hodi koalia problema feto ho seriu, labele  hanoin ne’e normal bainhira feto hetan diskriminasaun no laiha direitu hodi asesu  ba rai no  propriedade.

Nune’e tenke asegura feto hodi hetan sira nia direitu ne’ebé sai hanesan baze fundamental no save importante ba empoderamentu ekonomia no dezemvolvimentu feto.

“Atividade ohin importante tebes atu koalia kona-ba problema feto nian ho seriu, dalaruma ita hanoin katak ida ne’e normal kona-ba feto labele iha direitu ba rai, tanba feto hetan deskriminasaun no laiha direitu ba rai no propriedade. Tanba ne’e ita tenke asegura feto hodi bele asesu ba rai no propriedade tanba hanesan baze fundamental no save importante ba empoderamentu ekonomia no dezenvolvimentu feto nian”.

SEI Elvina Sousa Carvalho salienta, bainhira feto lá asesu rai no propriedade sei laiha justisa ba sira, dalabarak feto laiha seguransa iha nia hela fatin no feto maioria hela iha área rural hanesan agrikultor no rai sai hanesan kapital importante ba feto no mane hodi jere rekursu produtivu.

“Sekarik feto la asesu ba rai no propriedade mak sei la iha justisa ba feto sira, dalaruma laiha seguransa ba sira nia hela fatin hanesan uma no rendimentu, feto maioria hela iha area rurál no moris hanesan agrikultor, tanba rai hanesan kapital importante tebes ba feto no mane sira atu jere rekursu produtivu hodi bele produz ai-han no halo negosiu nune’e bele aumenta”. Nia sublinha

Diretora Ezekutiva Fokupers Domingas Afonsu Amaral

Iha fatin hanesan, Diretora Ezekutiva Fokupers Domingas Afonsu Amaral haktuir meza redonda ne’e involve SEI hanesan parseria hodi asegura direitu ba rai no propriedade fundamental ba ema hotu liuliu ba feto.

“Diskusaun meza redonda hodi asegura komprimisiu jéneru ba feto nia direitu iha Lei no justisa, ami hanoin katak importante atu bele involve SEI hanesan parseria ne’ebe bele asegura katak direitu ba iha  rai no propriedade hanesan direitu fundamental husi  ema hotu-hotu liu-liu ba feto sira”. Hateten Diretora Ezekutiva Fokupers Domingas Afonsu Amaral.

Nia Salienta, Fokupers rekoñese durante ne’e fó asistensia no oinsa haree ba kazu violénsia doméstika, kazu krime ba feto ne’ebe hetan violénsia fíziku akompaña sira to’o iha tribunal hodi rezolve tipu violénsia ne’ebe sira hasoru, tinan rua ba kotuk fokupers involve hamutuk ho rede ba rai hodi ajuda feto hetan sira nia direitu.

Fokupes  konsiente katak feto sobreviente barak mak lakon sira nia direitu ba rai ho ida mak hahú husi tinan rua kotuk,  konsege rejista kazu direitu ba rai no propriedade hamutuk kazu sanulu, númeru ne’e sei kiik oan hela mais konsiente katak  iha kazu barak  iha direitu ba rai no propriedade ne’ebé mak husik hela.

“Agora ita iha dekretu lei ne’ebé asegura feto nia direitu ba  bens e moveis tanba ita hahú ona servisu ho rede ba rai, atu reforsa no asegura feto nia direitu ba rai no propriedade, ita konsiente prosesu la’o kleur uituan maibé  prosesu hotu lori  ba rejista iha defesor públiku”.

“Problema violénsia doméstika mosu to’o fim mak feto sira deside divorsiu, desizaun final divorsiu feto sira lakon rai no propriedade ne’ebé mak iha”.

Enkuantu, tinan ne’e total fundu ba asegura  feto sobreviente ninia direitu ba rai no propriedade iha Timor-Leste hetan 44 mil.

Jornalista : Ermelinda Soares & Marciana Fernandes

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )