Númeru Afetadu HIV-SIDA Aumenta, UNFPA Alerta Halo Relasaun Ho Saudavel

Imajen Diretora Adjunta UNFPA-TL Domingas Bernardo

SAPNewsTL, Dili – Iha ambitu selebrasaun loron masakre santa kruz 12 Novembru no selebra kontribuisaun juventude sira iha luta ba ukun rasik liliu Sebastiaun Gomes ne’ebe mate iha tinan 1991, United Nations Population Fund (UNFPA) apela ba Timoroan atu redus relasaun sexual livre no uza kondon banhira halo relasaun hodi prevene husi moras HIV-SIDA, nune’e bele redus númeru afetadu HIV-SIDA iha Timor-leste,
Tuir Diretora Adjunta UNFPA Domingas Bernardo konsidera timor oan barak mak afeta ona ba moras HIV-SIDA tanba ne’e atu garante sidadaun ne’ebe moris saudavel tenke fahe informasaun liu-liu ba juventude sira
“’Hanoin atu garante moris saudavel ba ema hotu-hotu, ita presija fahe informasaun ba juventude sira, tanba Timoroan barak mak afeta ba moras HIV-SIDA, entaun ha’u hakarak apela ba joven sira bainhira planu ho imi nia parseiru atu halo relasaun sexual, tenki uza kondon hodi prevene aan husi moras HIV-SIDA no garantia relasaun saudavel ba imi nia isin”. dehan Diretora Adjunta UNFPA Domingas Bernardo ba jornalista iha Fatin kaikoli Quinta Feira ( 10/11/22).
Diretora ne’e aprofunda tuir programa hanaran siklu feto ho mane, UNFPA fahe informasaun ba estudante sira iha eskola liga ba moras HIV-SIDA, tanba foin-sae sira nu’udar xave hodi atinji dezenvolvimentu sustentável, importante tebes katak foin-sae hotu-hotu hetan asesu ida ho igualidade ba edukasaun ho kualidade, justisa no saude, oportunidade sira ba empregu no partisipasaun iha sosiadade, no mos atu hetan protesaun husi violénsia.
“Ami nia programa ne’ebé UNFPA halo hanaran kompetensia husi edukasaun ba sexu, ne’ebé ami bolu relasaun saudavel, entaun liu husi treinamentu ne’ebé UNFPA halo, serbisu hamutuk ho Sekretáriu Estadu Joventude no Desportu (SEJD) hare liu ba joventude sira ne’ebé la asesu ba nivel edukasaun, ho nune’e UNFPA partilha informasaun ba sira ko’alia liu kona ba saida maka virus HIV-SIDA, ho meius hirak ne’ebé ami halo atu nune’e joven feto ho mane bele defeza ba sira nia aan bainhira planu atu halo relasaun sexual”.tenik nia

Representante UNFPA Timor Leste Pressia Arifin – Cabo

Entretantu, representante UNFPA Timor Leste Pressia Arifin – Cabo hatutan, Assuntus principal sira ne’ebe afeta foinsa’e sira iha Timor-Leste, Assesu ba Saúde Nesesidade la atendidu ba planeamenu familiar, Peskiza iha tina 2017 hatudu katak pursentu 19 husi feto ne’ebe kaben ona molok idade 18, iha pursentu 24 mak iha ona oan ida molok sira tama ba idade 20, ba Educasaun, Pursentu 27.7 husi foinsa’e (idade 15-24), laiha edukasaun, laiha empregu (laiha serbisu) laiha formasaun, Empregu / serbisu, Pursentu 53,4 husi foinsae sira ne’ebe kompleta ona sira nia estudo laiha serbisu tuir sensus 2015, Falta abilidade nesessariu ba empregu/serbisu, Empregador sira labele hetan traballador sira tuir nia nesessidade (Nesessidadeserbisu nian).Falta abilidade sira hanesan: komunikasaun no jestaun, Protesaun sosial, Foinsa’e sira presiza asistensia atu bele sai husi kiak.
“Mensajen xavi husi UNFPA, Statistika pursentu 74 husi populasaun Tmor-Leste ho idade menus husi 35, pursentu 40 mak menus husi idade 15, Presiza iha proposta ne’ebe integradu liu atu asegura bem-estar no dezenvolvimentu ne’ebe mak pozitivu ba foinsa’e sira iha Timor-Leste no iha asesu ne’ebe mak diak liu ba saúde, edukasaun, empregu/serbisu no protesaun sosial”. Nia haktuir
Iha momentu diskusoins Orsamentu Jeral Estadu (OGE), presiza atu aloka orsamentu ne’ebe adekuadu ba progama sosial sira ne’ebe foka liu ba foinsa’e sira, UNFPA hanesan ajensia ONU nian ne’ebe mak lidera diskusaun iha Sistema ONU kona-ba oinsa atu responde ba nesessidade urjenti no kresente sira ligadu ba foinsa’e sira nasaun nian.


” UNFPA sei serbisu hamutuk ho governu iha nivel hotu-hotu inklui nivel suku sira katak foinsa’e nasaun nian bele iha asesu ba servisus baziku sira no oportunidade ne’ebe ajuda sira sai sidadaun ne’ebe saúdavel, responsavel, no produtivu iha nasaun ida ne’e, Importante atu iha orsamentu no politika ne’ebe ho baze ba dadus ne’ebe liga populasaun ba dezenvolvimentu ekonomiku inteiru nasaun ninian”nia salienta
UNFPA Hanesan ajensia neebe apoio ba Joventude sira liuliu kona ba apoio sira bele asesu ba informasaun sira no desizaun importante sira ne’ebe bele apoio sira nia moris no hamutuk ho ajensia Sira seluk no governu, UNFPA halo programa oin oin atu bele hetan oportunidade hodi empodera Juventude sira hodi foti dizisaun ne’ebe loos no ajuda Sira hodi foti desizaun diak ba sira nia futuru.
“Ida ne’e mak sai hanesan ami nia maneira atu apoiu mak habelar informasaun ida ne’e hodi hatutan no fo informasaun ba parte relavante sira hanesan governu no doadores sira seluk katak asuntu Juventude ne’e importatante teb-tebes tanba iha asuntu barak ne’ebe ita presiza hare hamutuk no atu apoiu ba joventude sira”.Nia hakotu

Jornalista : Antonio Tilman

Editor : Ekipa Editorial

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )