Asesu Plataforma Online ! ME Ho Parseiru Fo Formasaun Ba Manorin Sira

Imagem : Ministra Edukasaun Dulce de Jesus Soares & Embaixadora China Wang Wenli iha Salaun INFORDEPE Balde, 02/06/2025
SAPNewsTL, Díli : Ministériu Edukasaun, UNICEF no Embaixadora China iha Timor-Leste servisu hamutuk abertura serimonia formasaun professor asesu plataforma on-line mó eskola eskola ba uma.
Dircia Baptista Belo – SAP News TL
Iha entrevista, ME Dulce de Jesus Soares hateten ME ho parseiru sira lansa prosesu aprendisazen ba manorin no apoia ekipamentu sira ba manorin 45 husi eskola hamutuk 21 iha Dili.
“Ministériu Edukasaun hamutuk ho Embaixada China no UNICEF lansa formasaun ida ba uzu teknolojia ba prosesu aprendisazen, apoiu ida ne’e konsentra ba eskola sira ne’ebé mak hetan inundasaun iha 2021, momentu ne’ebá UNICEF fo ona apoiu maibé sira kontinua tau matan”. Hateten ME Dulce de Jesus Soares Iha Salaun INFORDEPE, 02/06/2025
Governante ne’e hatutan, embaxador sira mós fo ona apoiu kadeira, material didatiku, ohin fo tan ekipamentu elektróniku la’ós ekipamentu de’it maibé akonpaña mós formasaun atu garante katak ekipamentu sira ne’ebé fo bele uza duni hodi ajuda estudante sira-nia prosesu aprendisazen.
“Profesór hotu-hotu hatene uja ekipamentu IT ne’ebe ita hein katak formasaun hatene duni uza iha eskola sira, Ministériu hamutuk ho parseiru sira kontinua moderniza ita-nia prosesu aprendisazen Timor-Leste maibé fila fali ba profesór sira atu aproveita”. Nia sublinha
“Ida-ne’e hanesan onra no ksolok boot ida atu hola parte iha abertura ida-ne’e ba sesaun formasaun ba Profesór sira-ne’e kona-ba asesu ba plataforma online sira, inklui Eskola Ba Uma”.
“Iha 2021, hafoin inundasaun maka’as, labarik barak maka la aprende ba períodu signifikativu, enkuantu balun hasoru risku sira ne’ebé ameasa moris bainhira sira koko atu atravesa bee-lihun sira ne’ebé inundadu hodi koko asesu ba eskola sira”.
“Ita mós aprende ona katak maioria hosi realizasaun edukasionál sira ne’ebé maka hetan susar no lakon iha minutu balun nia laran bainhira infraestrutura eskolár, rekursu eskolár sira mout iha inundasaun no labarik sira-nia apredizajen regulár rutina paradu”.
Dala barak estudante sira sei lakon aprendizajen durante semana ka fulan barak tanba sira la konsege asesu ba eskola. Ida-ne’e bele habelar lakuna edukasionál sira neʼebé eziste, liuliu ba labarik sira ne’ebé vulnerável liu, no difikulta progresu dezenvolvimentu akadémiku ba tempu naruk.
“Ita labele prevene dezastre sira, ita bele asegura katak ita-nia eskola sira iha posibilidade boot liu atu funsiona no mantein edukasaun labarik sira nian durante emerjénsia. Adopta métodu aprendizajen alternativu sira, aprendizajen online hatudu ona hanesan sinál esperansa nian ba kontinuidade aprendizajen nian durante tempu emerjensia sira”.
Bainhira pandemia COVID-19 mosu, estudante sira obrigatoriu sai hosi sala-de-aula sira. Maibé edukasaun la para tanba aprendizajen online sai hanesan kanál foun ida ba aprendizajen atu kontinua. Hosi asesu ba plataforma aprendizajen online sira hanesan Escola Ba Uma, estudante sira bele hela iha ambiente seguru sira iha uma no kontinua asesu ba sira nia lisaun loroloron nian.
“Ida-ne’e hatudu katak aprendizajen la presiza para bainhira dezastre sira akontese, ha’u hakarak agradesé ba Ministériu Edukasaun tanba sai hanesan adoptadór uluk nian hodi uza aplikasaun dijitál sira ba kontinuidade aprendizajen nian durante Pandemia COVID-19”.
Eskola hotu-hotu iha Timor-Leste, sei iha nafatin lakuna iha profesóf sira-nia kapasidade atu hato’o lisaun sira kona-ba TIC liuhosi plataforma dijitál sira.
Peskiza ida ne’ebé hala’o hosi Ministériu Edukasaun no UNICEF iha tinan 2022, hatudu katak porsentu 63 hosi profesór sira fó sai katak sira la hetan formasaun kona-ba aparellu dijital sira ka internet, no porsentu 12 de’it hosi profesor sira maka sente fiar-an kona-ba uza aparellu dijitál sira iha sira nia lisaun sira.
“Ha’u kontente atu nota katak lakuna sira-ne’e iha literasia dijitál profesör sira-nian, neineik- neineik remata daudaun. Ha’u agradese ho laran tomak ba apoiu hosi Governu Xina tanba kontribui hodi asegura katak sistema sira ne’ebé efetivu iha fatin hodi asegura katak aprendizajen bele restaura lalais hafoin emerjénsia”.
Iha loron lima mai, profesor na’in 45 hosi Munisipiu Dili hetan formasaun hodi ajuda sira transforma maneira hanorin no komunika liuhosi introdús utilizasaun aplikasaun aprendizajen dijitál hanesan Escola Ba Uma.
Governu Xina mós fó apoiu aprendizajen dijital liuhosi fornesimentu laptop 34 no Projetór 34 inklui USB 34 ba eskola 34, ne’e sei distribui ba eskola 34 iha Bobanaro, Manufahi, Dili no Covalima.

Imagem : Embaixadora Xina Wang Wenli
Embaixadora Xina Wang Wenli sente kontente no fó agradeae ba Ministériu Edukasaun no UNICEF tanba bele halo abertura formasaun ba manorin sira.
“Ha’u kontente tebes tuir serimónia abertura, lori governu Xina nia naran hakarak hato’o ha’u-nia parabéns ba lansamentu susesu kursu formasaun ida-ne’e. Agradese mós ba UNICEF iha Timor-Leste no Ministériu Edukasaun Timor-Leste ba esforsu hotu hodi implementa projetu kooperasaun Xina-Timor-Leste”.
Edukasaun reprezenta esperansa nasaun ida nian, dijitalizasaun setór edukasaun nian aselera, plataforma sira ensinu online nian sai hanesan ferramenta importante sira hodi hadi’a asesibilidade no kualidade edukasaun nian.
“Treinamentu ne’e ho objetivu atu hasa’e profesór sira-nia komprensaun, domíniu, no utilizasaun inovativu ba ekipamentu TIC no ferramenta hanorin online. La’ós de’it kultivasaun abilidade téknika sira, maibé mós inisiativa importante ida atu hakbiit estudante sira no eskola sira”.
Antes ne’e, iha enkuadramentu projetu ekipamentu ensinu hanesan meza no livru mós fornese ba eskola sira, ne’e mak sasán sira ne’ebé eskola lokál sira presiza duni. Iha futuru, ho apoiu husi Fundu Dezenvolvimentu Globál no Kooperasaun.
Governu Xina iha vontade atu kontinua serbisu ho ativu ho Nasoins Unidas hodi esplora tan projetu sira iha Timor-Leste, hodi apoia nia dezenvolvimentu ekonómiku, hadi’a ema nia moris di’ak, no ajuda alkansa Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável 2030 Nasoins Unidas nian.