Durante Tinan 22 ! Laiha BI Sai Razaun Ba MSSI, La Tulun Defisiente Marsiana

Imajem : Defisiensia fiziku Marciana Ximenes ne’ebe toba hela iha nia rezidénsia, Suku Lore 1, Postu Administrativu Lore, Munisipiu Lautém, 31/05/2024. Foto : Ermelinda Soares

SAPNewsTL, Lautém – Defisiensia fiziku Marciana Ximenes husu ba IX Governu liu-liu Ministeriu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI), hodi hare bá preokupasaun defisiente nian iha Postu Administrativu Lore, Munisípiu Lautém, Suku Loré 1, Aldeia Vailana.

Defisiensia Marciana Ximenes liu husi nia inan Justina Ximenes afirma katak, husu ba parte IX Governu liu-liu ba Ministeriu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI), hodi fo apoiu fasilidade ba defisiente Marsiana Ximenes ne’ebé ho tinan 23.

Justina Ximenes haktuir Marsiana Ximenes moris iha tinan 1999 fulan Marsu loron 23, agora daudaun nia tinan 25, Marsiana hetan grave antes sira halai ba ai laran no hetan moras isin manas sai afeita ba moras mental ka moras fisiku hodi toba de’it iha fatin, tur mós la di’ak no hamrik mós la di’ak, Nia hetan moras bainhira nia bá fulan 11 nune’e afeita sai grave moras ne’e.

“Ha’u nia naran Justina Ximenes ,ha’u nia oan ne’e moris iha tangal dua sembilan (29) bulan tiga (03), sembilan blas sembilan sembilan (1999), nia moras ne’e kona bainhira ami halai ba ai laran, depois ita tama fali mai nia hetan isin manas makas nia istika an to’o agora nia sei nafatin hanesan ne’e, nia la hatene ko’alia, no la’o mós la hatene nia moris mai fulan sanulu resin ida komesa la’o neneik ona maibé hetan moras ida ne’e mak nia la la’o no toba de’it”. Inan defisiente Justina Ximenes heteten ba jornalista sira iha Lore1 Aldeia vailana, 31/05/2024.

Enkuantu, inan ba defisiente justina Ximenes haktuir katak, Marsiana Ximene nia moras lori ba sentru saúde Lospalos vila hodi hetan tratamentu saúde durante fulan hitu maibé moras ne’e nafatin la iha mundansa entaun familia deside lori fila ba uma hodi buka ai-moruk tradisionál no klínika maibé nafatin la iha mudansa to’o agora.

“Ami ba duni hospital kuaze fulan 7 resin sira sona, sona, sona maibé ami hare la iha mudansa, osan mós la iha mak ami labele selu ona entaun ami deside fila ba uma, iha hospital laran mós nia sona nafatin, maibé nafatin labele bok-an, liman ain tos nafatin entaun ami fila to’o agora ami atende nia tinan rua nulu resin tolu (23) ona doutor sira detekta katak nia hetan moras malária ne’ebé sa’e ba nia ulun ikus mai nia hetan moras ida hanesan ne’e”. Justina Ximenes informa.

Imajem : Justina Ximenes nu’udar inan ba defisiente Marsiana Ximenes.

Hateten Justina Ximenes, parte autoridade lokál husu ba defisiente nia dokumentus hanesan kartaun eleitoral no Billete de identidade (BI), maibé defisiente ho kondisaun ne’ebé grave no la bele lori ba Stae no Notariadu hodi halo trata nia dokumentu, maibé defisiente nia kondisaun la di’ak aleinde ida ne’e mós defisiente ho tinan boot.

“Sira mai duni iha ne’e maibé sira haruka ami halo nia BI halo nia eleitoral, agora ami nia razaun agora nia labele hanesan ne’e nia bot ona, ami labele kous nia atu bá trata nia dokumentus, entaun ami deside husik nia la hetan buat ruma la iha buat ida”. Dehan Justina Ximenes.

Enkuantu, Carlos Fernandes nu’udar aman ba defisiente Marsiana Ximenes afirma katak ba kondisaun Marsiana ne’ebé ho moras fisiku, nia senti triste bainhira hare oan nia kondisaun, maibé familia simu ho liman rua, tanba oan husi Carlos Fernandes no la husik oan nafatin kontenti ho nia fó han no hemu bainhira maromak nia planu hodi bolu nia.

“Ba ida ne’e ha’u hanesan aman, ha’u labele tolak ninia kondisaun ida hanesan ne’e, katak ha’u fó han ba nia loron kalan toba, ha’u labele hanoin ida ne’e ha’u labele ko’alia ida ne’e, sé bainhira ha’u hanoin aat ba nia mak mate, ne’e Maromak fó sala ba ha’u hodi bele kastigu ha’u”. dehan Carlos Fernandes

Imajem : Xefe Aldeia Vailana, Suku Lore 1, Joaquim Ximenes

Iha sorin seluk, nu’udar Sefe Aldeia Vailana, Joaquim Ximenes katak, defisiente iha aldeia Vailana seidauk identifika hotu maibé defisiente fisiku Marsiana Ximenes autoridade lokál fo hatene ba governu dezde VIII governu, maibé seidauk iha resposta ba preokupasaun ne’ebé parte autoridade lokál hato’o liu-liu ba defisiente fisiku nian, to’o IX Governu nafatin la iha resposta.

“Komesa husi VIII governu to’o mai iha IX governu, iha VIII governu defisiensia ohin ita ba dala uluk ne’e seidauk iha ajuda, ne’e seidauk ajuda no seidauk fó buat ida, saida mós la iha nia família ne’e husu bebeik ba ha’u mais ha’u dehan hanesan ne’e, ita hein de’it ami husu ona ba boot sira iha leten mais bainhira maka fo ajuda mai ita ne’e ita hein de’it” dehan Sefe aldeia vailana.

Autoridade lokál salienta katak defisiente nia dokumentus kartaun eleitoral iha ona maibé Kartaun Bilete de identidade (BI) seidauk, ne’ebé parte husi Ministeriu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI) husu defisiente nia Bilete de identidade (BI) maibé kondisaun defisiente fisiku hodi la bele hamrik no la’o.

“Defisiensia ninia eleitoral iha ona mais ninia BI maka seidauk iha, mak sira leten ne’e husu ninia BI, nia BI maka iha hotu mais defisiensia hanesan ne’e nia labele hamrik nia labele tuur ne’e maka araska oituan, ne’e ohin ninia apa rasik ne’e dehan hanesan ne’e ema hanesan ne’e hamrik mós la hatene, tur mós la hatene oinsá maka ita hasai ninia BI, eleitoral iha ona mais BI mak seidauk iha”.

Aleinde ida ne’e autoridade lokal identifika ba dadus defisiente fisiku, matan no tilun iha aldeia Vailana hamutuk tolu (3), maibé autoridade sei buka tuir no kobre ba komunidade hodi buka dadus kona-ba defisiente sira.

Entretantu programa Media Tour kobertura ba tinan ne’e iha munisípiu Lautém postu administrativu Loré, organiza husi Assosiasaun Jornalista Timor-Leste (AJTL), no apoia husi OXFAM Timor Leste hodi mobiliza jornalista husi média nasional sira tuun direta ba baze hodi identifika difikuldade povu kiik iha area remotas.

Jornalista : Ermelinda Soares

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )