Estudante UNTL Solidariza Papua Osidentál, Apoia Ukun Rasik Aan

Imajem : Estudante UNTL realiza konferénsia imprensa hodi solidariza povu Papua Osidentál iha Díli, 26/05/2025.

SAPNewsTL, Díli : Estudante Universidade Nasional Timor Lorosa’e (UNTL) realiza komunikadu imprensa hodi fo solidariedade ba povu iha Papua Osidentál ne’ebe luta hela ba ukun rasik aan.

Marciana da Conceição – SAPNews

Vensencio guterres hateten, liberdade no autodeterminasaun ne’e prinsípiu ne’ebe folin boot no aas liu valor sira seluk hodi ema idak-idak goja iha nia moris liliu Papua Ocidental ne’ebe oras ne’e luta hela ba ukun an.

“Liberdade no autodeterminasaun (independénsia) nu’udar prinsípiu ida ne’ebé folin boot liu, aas liu valór seluk ne’ebé ema ida-idak tenke goza iha nia moris, liuliu ema ne’ebé hela iha rai espesífiku ida”.

“Valór ida-ne’e hetan hosi povu Papua Osidentál iha loron 1 fulan-Dezembru tinan 1961 ne’ebé proklama nu’udar loron independénsia Papua Osidentál nian, maibé liu de’it loron 18, povu Papua Osidentál tenke lakon sira-nia autodeterminasaun tanba intervensaun hosi estadu Indonézia”. Dehan Portavóz Vensencio Guterres liu hosi komunikadu imprensa iha kampus Sentral-UNTL, segunda (26/05/2025).

Vensencio akresenta, estadu koloniál Indonézia iha kolaborasaun hamutuk ho Estadu Unidos Amerika no Olanda hodi hamosu desizaun liu husi akorsu Nova Iorke iha loron 15 fulan Agustu tinan 1962 ne’ebe obriga Papua Osidentál hodi sai territóriu Indonézia maibe infelizmente la involve povu Papua.

“Estadu koloniál Indonézia, iha kolaborasaun ho Estadus Unidos no Olanda, hamosu desizaun ida liu hosi ‘Akordu Nova Iorke iha loron 15 fulan Agostu tinan 1962, ne’ebé obriga Papua Osidentál atu sai territóriu Indonézia nian maibe infelizmente, desizaun ida-ne’e la envolve povu Papua Osidentál.”

Nia hatutan, “Maske buat sira-ne’e hotu, estadu Indonézia impoin nia-an ba povu Papua Osidentál, hodi obriga sira atu lakon sira nia direitu fundamentál atu determina sira nia destinu rasik durante referendu ida iha tinan 1969. Iha tempu ne’ebá, Papua Osidentál nia populasaun besik ema na’in 800.000, maibé delegadu na’in 1.026 de’it maka partisipa iha referendu ne’ebá. Referendu ne’ebá la envolve partisipasaun masimu hosi povu Papua Osidentál tomak hodi deside sira nia futuru”.

Nia esklarese, to’o ohin loron rejime koloniál Indonézia kontinua habelar no domina povu Papua liu hosi operasaun militar, asaun forsadu hodi hasoru povu Papua Osidentál hodi rezulta ema barak lakon vida.

“To’o agora, iha tinan 2025 rejime koloniál Indonézia kontinua habelar nia dominasaun liu hosi operasaun militár, asaun forsadu no represaun hasoru povu Papua Osidentál hodi rezulta ema barak mate, no ema moris iha tortura, opresaun, diskriminasaun, no violasaun oioin ne’ebé komete hosi estadu koloniál Indonézia”.

“Loos duni katak laiha podér koloniál ida iha mundu ne’ebé mak umanu, forma hotu-hotu hosi kolonializmu maka dezumanu. Kondisaun dezumanu sira ne’e mak halo povu Papua Osidentál luta nafatin hodi ezije sira nia direitu ba autodeterminasaun ne’ebé estadu Indonézia hadau husi sira. Maibé estadu barak iha mundu tomak nonook no taka matan”.

Estudante Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL), rekoñese no iha konxiénsia katak luta ba autodeterminasaun Timor-Leste hetan susesu tanba solidariedade internasionál ne’ebé maka’as, tanba ema hotu komprende katak luta ba autodeterminasaun ne’e direitu báziku fundamentál ida hosi povu hotu-hotu iha rai hotu-hotu inklui povu Papua Osidentál.

Tanba ne’e maka importante tebes atu tane aas solidariedade hosi ema ida ba ema seluk, laiha domíniu umanidade nian ne’ebé boot liu duké Maromak nia kriasaun iha mundu ida-ne’e. “Bainhira ita nonook no la hatudu solidariedade ho ita-nia maun-alin sira iha rai kolonizadu sira inklui Papua Osidentál ita falla sira iha sira-nia luta ba liberdade.”

“Ami nu’udar estudante no ema timoroan hato’o ami nia solidariedade ba povu Papua Osidentál, ne’ebé ohin loron sei luta hela ba sira-nia autodeterminasaun, ami deklara:

1. “Ami estudante sira husi UNTL iha Timor-Leste husu ba estadu Indonézia atu hakotu operasaun militár no violasaun direitus umanus hasoru povu Papua Osidentál”.

2. Ami, estudante sira husi UNTL, husu ba estadu, igreja sira, sosiedade sivíl, no estudante universitáriu sira hotu iha Timor-Leste ne’ebé ko’alia sai no defende maka’as pás, justisa, no umanidade atu hatudu solidariedade ba povu Papua Osidentál, hanesan mós ema husi rai seluk uluk hatudu solidariedade ba Timor-Leste nia luta rasik ba autodeterminasaun”.

3. “Ami bolu estadu membru ONU no estadu Indonézia liuhusi Prezidente Repúblika Indonézia, Prabowo Subianto, atu restaura fali referendu ida ba Papua Osidentál, nune’e povu bele livre no demokrátiku hodi determina nia destinu rasik”.

Tuir dadus ne’ebe SAP News TL asesu katak desde tinan 1961 to’o 2025, populasaun Papua Osidentál liu ona rihun atus lima (500.000) mak mate, kanek no sai vítima iha sira nia rain.

Oras ne’e, povu Papua kontinua resiste hodi luta ba ukun rasik aan maske hasoru intimidasaun, torturasaun, violasaun direitos humanos no balun kontinua sai vítima no mate tanba lakohi integra nafatin ba Indonésia.

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )