PR Horta Triste Deputadu Tetak PM Xanana Iha PN

Imajem : Prezidente Repúblika José Ramos Horta iha Auditorium FCS-UNTL,09/04/2025
SAPNewsTL, Díli : Presidente Repúblika (PR) José Ramos Horta sente triste bainhira rona informasaun katak Deputadu sira iha uma fukun Parlamentu Nasional (PN) trata aktual Primeiru-Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão.
Xefe Estadu José Ramos Horta hateten, ohin loron Timor-Leste (TL) restaura ona independénsia ba dala 22 tanba hetan apoiu estratejia politika matenek husi lider uniku Kay Rala Xanana Gusmão ne’ebe firme hodi reorganiza FALINTIL, FRETILIN no igreja iha tempu defisil.
“Ha’u rona bankada balun, ema balun tetak Xanana rahun iha Parlamentu, iha média ha’u triste, ha’u koiñese situasaun internasionál 100%, reorganiza FALINTIL e organiza ho estudante, igreja ho movimentu polítiku, Xanana mak halo kontaktu kriadu exterior hodi foti desizaun”.Dehan PR Ramos Horta, hafoin sai orador prinsipal iha Komferensia Akademika Reflesaun Nasionál kona-ba tinan 50 Proklamasaun Independénsia Timor-Leste nian, ne’ebe organiza husi Universidade Nasionál Timor Lorosa’e UNTL, Díli, 09/04/2025.
Xefe Estadu José Ramos Horta fundamenta, Xanana mak halo kontaktu kriadu exterior no foti desizaun balun ne’ebe nia halo dismaterizasaun FALINTIL hodi apoiu multipartidarismu iha futuru, nia halo antes desizaun ida ne’ebe diak tebes antes funu remata.
“Nia mak halo kontaktu ho ema sira husi organizasaun bo’ot sira, nia halo kriadu exterior e depois nia mak foti desizaun iha tempu defisil nia halo dismaterizasaun ba FALINTIL sira iha ai-laran atu suporta multipartidarismu iha futuru molok guerra fria remata, tanba Xanana mak autoridade”.
PR Horta akresenta, iha tinan 22 liu ba kotuk Timor-Leste nia politika atu hetan independente liu husi dalan referedum, hetan konfiansa no apoiu matenek husi Xanana Gusmão ne’ebe brani ho brutalismu no ideologia politika externa hatan ba militar Portugués sira katak Timor tenki ba oin.
“Iha janeiru 1999, Bispu Carlos Belo sira nain tolu hakarak hadia referedum ONU, sira hakarak hadia referedum to’o Maiu, hakarak kansela la ba akordu, maibé Xanana mak tuku meza fó orden ba Portugal dehan para a frente, tanba nia autoridade sira rona entaun iha prosesu ida ne’e iha mundu laiha forsa ida hodi garante ida de’it mak tama akantonamentu PolRI (Polícia República Indonésia) ida tama milisia ida tama akantonamentu, apezar paisaun oioin Xanana mak impoin ba referedum, se lae referedum la akontese, nia mak salva ita”.Tenik PR Horta.
Tuir Premiadu Novel da Paz José Ramos Horta fundamenta estratejia politika Xanana nian influensia diplomata timoroan sira iha rai liur atu firme hodi reforsa politika Timor nian ne’ebe kabe ba prosesu rekonstrusaun Republika Demokratika Timor-Leste (RDTL) liu husi estratejia oioin no komunikasaun entre lider timoroan sira iha rai-laran.
“Iha momentu ne’ebá, ha’u telefone ho elementu importante ida ha’u dehan tenki sai husi akantonamentu, ha’u satiadu, revoltadu no violênsia, FALINTIL tur hela iha akantonamentu, Xanana tenki ba ha’u ko’alia ho Xanana iha Jakarta nia hateten Taur ameasa entaun ha’u ko’alia ho maun Xanana nia haruka ha’u tenta ko’alia ho Taur maibé la konsege”. Nia Konta
Xefe Estadu salienta nia parte la konkorda ho linguajen insulta ne’ebe hasai husi deputadu no deputada sira iha Parlamentu Nasional (PN) ne’ebe sai konsumu publiku liu husi divulgasaun média sosial hodi trata Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana.
“Bankada balun ne’ebe tetak maun bo’ot Xanana, ha’u rona triste tebe-tebes, tanba kontribuisaun Xanana nian mak salva ita, Xanana mak organiza total situasaun sira ba Timor-Leste nia independénsia”.
Presidente Republika akresenta, Timor rai ida uniku iha luta kuandu funu remata laiha persegisaun politika ba sira ne’ebe uluk halo violénsia ba hasoru maluk timoroan sira tanba iha maun Xanana nia lideransa.
“Prosesu rekonsiliasaun, fronteira maritima señor sira direitu internasionál ha’u mos estuda maibé Xanana fiar katak ita iha razaun e la tur fiar deit komesa bok an, komesa mentaliza advokadu internasional iha mundu para forsa Australia, ita hetan fronteira marítima iha marsu 2018, asina iha Nova Yorke”.
Lembra fali katak liafuan kroat sira ne’ebé deputadu opozisaun sira hasai hasoru Primeiru Ministru Xanana Gusmão ne’e ligadu ho alargamentu estrada iha area Suku Bekora Postu Administrativu Cristo Rei tanba laiha dialogu hodi rezulta komunidade barak la aseita.
Jornalista : Guilhermino Ramos da Cruz