Rekonsiliasaun & Hakotu Funu ! Xanana Envia Proposta Ba ONU, Hili Enviadu Esensial Ba G7+

Imajem : Primeiru Ministru Kayrala Xanana Gusmão iha CCD,11/04/2025

SAPNewsTL, Díli : Hafoin partisipa reuniaun interministerial daneen no aniversáriu g7+ ba dala 15 ho tema “Tinan 15 Unidade: Forma Futuru Dame no Reziliénsia.” Xefi Governu Kay Rala Xanana Gusmão emvia mensajen ba Sekretáriu Jeral Organizasaun Nasoins Unidas (ONU) Antonio Guterres atu bele nomeia enviadu espesiál ida ba organizasaun g7+.

Primeiru-Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão hateten, nia parte husu ba país membru g7+ sira atu hamutuk propoin proposta ba Sekretáriu Jeral ONU nomeia enviadu espesiál ida ba organizasaun g7+, nune’e bele integra servisu entre países membru g7+ sira hodi realsa komitmentu ba hametin rekonsiliasaun no hakotu funu.

“Hamutuk, mai ita propoin bá Sekretáriu-Jerál ONU atu nomeia enviadu espesiál ida bá g7+ enviadu ida ne’ebé bele servisu hamutuk ho ita hodi avansa rekonsiliasaun, média konflitu sira no ajuda hakotu funu sira iha ne’ebé sira persiste,” Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão informa liu-hosi diskursu iha IV reuniaun ministerial g7+ ne’ebe hala’o iha Sentru Konvensaun Díli, Sesta (11/04/2025),

Fundador g7+ Xanana Gusmão afirma, maski hetan rótulu hanesan frájil, nasaun membru sira iha matenek no esperiénsia ne’ebé mak bele inspira reforma signifikativu sira iha konstrusaun Estadu, nune’e envia proposta ba Sekretáriu Jeral ONU la’ós de’it proposta ida maibé nesesidade urjente ida atu evita husik hela iha kotuk, Bainhira mundu hakarak buka dame, entaun nia tenke investe iha diálogu no rekonsiliasaun, envezde jestaun no kontensaun konflitu.

“Ha’u kontente katak g7+ foti inisiativa atu halibur pratikante sira hosi ami-nia estadu membru sira hodi dezeña enkuadramentu ida bá aprendizajen entre kolega sira, enkuadramentu ida ne’ebé diskute ona iha Abu Dhabi no sei diskute hanesan parte ida hosi ajenda enkontru ida-ne’e nian, iha poténsia atu sai ami nia planu hodi forma polítika sira, hametin instituisaun sira no orienta ami-nia servisu advokasia iha palku globál. Duké depende de’it bá modelu esternu sira ne’ebé la reflete ita-nia realidade sira, ita bele uza ita-nia koñesimentu koletivu hodi propoin solusaun sira ne’ebé funsiona bá ita,” Xanana subliña.

Primeiru-Ministru akresenta komunidade internasionál, tantu doadór tradisionál sira ka poténsia globál sira ne’ebé mosu, tenke haree nasaun membru sira hanesan parseiru ne’ebé hanesan iha prosperidade ne’ebé fahe no ponte ida bá mundu ida ne’ebé pasífiku liu.

“Sira tenke hakat liu haree estadu frajil sira hanesan destinatáriu, ajuda perpétua no investe iha nasaun membru sira nia reziliénsia, g7+ ne’ebé estável-liu signifika krize oitoan liu, ita nia funu oitoan liu no ikus mai, nesesidade bá ajuda internasionál ne’ebé menus, entaun duké halo reasaun bá konflitu sira hafoin sira mosu, sira tenke investe hodi prevene funu sira molok sira hahú, Nasoens Unidas no instituisaun multilaterál sira mós tenke rekoñese nasaun membru sira-nia matenek no inkorpora esperiénsia moris iha sira-nia polítika” Tenik PM Xanana

Xefi Governu aprofunda, husu bá Estadu membru g7+ hotu-hotu atu mobiliza kapitál polítiku no investe hodi hametin kauza koletiva, g7+ hari’i iha fundasaun solidariedade nian, prinsípiu ida ne’ebé maka dalabarak la haree ka até demite hosi péritu sira relasaun internasionál tradisionál nian, la hanesan ho aliansa sira ne’ebé forma tanba konveniénsia polítika ka kompetisaun estratéjiku, unidade Estadu membru sira iha abut metin iha luta fahe bá dame, estabilidade no autodeterminasaun.

“Ita hatudu ona katak solidariedade bele hakat liu jeografia, polítika no istória. Hosi Áfrika bá Pasífiku, hosi Médiu Oriente ba Ázia no Karibe, g7+ halibur ona nasaun sira hosi orijen oioin iha vizaun ida de’it: katak frajilidade la’ós destinu ida maibé dezafiu ida ne’ebé bele ultrapasa,” Kay Rala Xanana Gusmão enkoraza.

Nasaun membru sira iha poténsia atu salvaguarda dame iha idaidak nia rain, atu reziste interferénsia esterna no atu prevene nasaun idaidak sai fali kampu funu nian bá rivalidade hegemónika sira. g7+ bele sai hanesan sinál esperansa nian iha mundu ida ne’ebé maka define beibeik hosi divizaun, maibé atu atinje ida-ne’e, tenke kompromete, investe no atua hamutuk.

“Mundu sai fragmentadu bá beibeik ho divizaun globál sira ne’ebé sai kle‘an liu-tán no konflitu sira entre ema sira ne’ebé iha kbiit ne’ebé muda paizajen jeopolítiku. Hanesan istória hatudu ona, bainhira poténsia boot sira hasoru-malu, ita sira ne’ebé vulnerável liu maka sofre liu” Dehan Xanana

Primeiru-Ministru hatutan oras ne’e daudaun nasaun membru sira iha kruzamentu ida. Bele hamriik hanesan observadór pasivu sira ne’ebé husik hela iha mizerikórdia hosi forsa globál sira ne’ebé la’os nasaun membru sira-nia kontrolu ka bele hamriik hamutuk, unidu no determinadu, hodi salvaguarda nasaun ida-idak hosi marka sira funu no pobreza nian. Tempu to’o ona atu simu lia-loos ne’ebé maka todan, sistema globál ne’ebé lidera hosi nasaun sira ne’ebé maka’as halo nasaun membru sira falla beibeik. Maibé nu’udár líder sira, tenke rekoñese mós ida-idak nia responsabilidade rasik no halibur hahalok sira.

“Destinu ita-nia rain sira nian la’ós iha ema seluk nia liman, iha ita-nia liman rasik. Ita tenke hanoin atu servi ita-nia povu ho pasiénsia, dedikasaun no haraik-an. Iha kontestu ida-ne’e maka ha’u fiar metin katak g7+ halibur ona lisaun no esperiénsia sira ne’ebé sufisiente atu kontrola ita-nia destinu rasik. Ita labele ona atu hein solusaun esterna sira ne’ebé dala barak la konsege rezolve ita-nia realidade sira. Ita-nia forsa boot-liu maka iha solidariedade entre ita-nia estadu membru sira — unidade ida ne’ebé hari’i iha luta sira ne’ebé fahe, reziliénsia no aspirasaun koletiva ba dame no estabilidade,” PM Xanana hakotu

Entretantu, mensajen importante ne’ebe Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão hato’o ho objetivu atu integra komitmentu no legalidade ba organizasaun g7+ hodi propoin ba serbisu integradu entre países membru g7+ no Organizasaun Nasoins Unidas (ONU) ba hametin paz, hakotu funu no estabelese rekonsiliasaun iha mundu.

Jornalista : Guilhermino Ramos & Ermelinda Soares

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )