La Fasil Hetan Lialos ! SEKomS & KI Husu Jornalista Brani Haklaken Verdade

Imagem : SEKomS Expedito Dias Ximenes iha Sidade Liberdade Balibo Five, 15/10/2025

SAPNewsTL, Bobonaro : Komemora trajedia Balibo five ba dala-50 no loron liberdade imprensa ba dala-3, Presidente Konsellu Imprensa Antonio Moniz Mali hateten lá fasil hetan lialos, jornalista bele mate, maibé notisia sei la mate, lialos sei manan.

Marciana Da Conceição JurnalisMídia Sapnews

“Ha’u hahu ho liafuan ne’ebé hateten: You can kill the journalist but you cannot kill the news. “Ema bele oho jornalista, maibé sei labele oho notisia. Jornalista bele mate, maibé notisia sei la mate. Wainhira notisia la mate, lialos mos sei la mate, no lialos sei manan”

“Ohin loron ita komemora tinan 50 trajedia Balibo nian, momentu ne’ebé nakukun, maibé importante iha istória ita-nia rai no iha luta global ba liberdade imprensa”. Hateten Presidente KI Antonio Moniz Mali iha Sidade Liberdade Balibo, 15/10/2025

Iha loron 16 Outubru 1975, jornalista Australianu lima hanesan Greg Shackleton, Gary Cunningham, Tony Stewart, Malcolm Rennie no Brian Peters hakotu sira-nia moris iha fatin ida ne’e.

“Sira mai la’os hanesan soldadu, maibé hanesan ema neʼebé buka lialoos, hakarak haklaken verdade, arma sira-nia an ho de’ it kamera, lapizera no sentidu responsabilidade boot atu haklaken informasaun ba mundu”.

Lider Orgaun Regulador ne’e dehan sira hamriik kedas iha linha frente, la’os tanba atu hetan fama/popularidade, maibé ba prinsipiu ida katak lialos tenke fo sai, mundu tenke hatene realidade ne’ebé povu timor hasoru ba luta ukun rasik an. Tanba ne’e, sira fó sira-nia moris, troka lialoos ho sira-nia vida.

“Ohin, ho sira-nia familia ne’ebe mai hamutuk ho ita iha fatin ida ne’e, ita hanoin hikas sira-nia mate ho laran susar, maibe mos ho agradesimentu no gratidaun ne’ebé boot, sira-nia sakrifisiu hola parte iha ita-nia istória nasionál, istória luta ba ukun rasik an”. Nia konta

Imagem : Presidente Konsellu Imprensa Antonio Moniz Mali iha Balibo, 15/10/2025

Iha kontekstu liberdade imprensa ne’ebe Konselhu Imprensa hamriik atu defende ba, espera katak komemorasaun ne’e la’os nu’udar momentu lembransa deit, maibė tenke sai nu’udar xamada ka advokasia:

  1. Atu proteje jornalista sira,
  2. Atu defende Liberdade Imprensa,
  3. Atu defende independénsia editorial,
  4. Atu Investe iha futuru ba mídia neʼebé étiku no responsavel.

Ba Jornalista sira, Presidente Konsellu Imprensa ne’e dehan, “Balibo Five fo hanoin mai ita katak dalan atu hetan lialoos la fasil no dalaruma lori ita ba iha perigu nia laran, maibe wainhira ida ne’e sai ona nu’udar kompromisu boot no importante ida, ita hili dalan prontu sakrifika an. Tanba ne’e, ita tenke kontinua luta ba justisa, hakotu impunidade sira, no defende direitu atu haklaken lialoos ho livre”.

Antonio Moniz sekunda, Eskritor no Jornalista naran George Orwell dehan, “Jornalismu publika buat ne’ebe ema seluk la públika, hakerek buat ne’ebe ema seluk la hakerek. Fo sai buat ne’ebe ema seluk la fo sai, tauk atu fo sai, lakohi fo sai ou bandu ema atu fo sai”. Nia hatutan.

Ida ne’e mak ezatamente Balibo Five halo, halo tiha ona tinan 50 liuba. Sira nain lima nia korajen no aten barani, nu’udar lilin ida ne’ebe lakan no sei la mate, katak, “jornalizmu tenke kontinua moris no buras hodi haklaken lialoos maske iha tempu difisil no perigu nia laran”.

“Ohin, ita hotu hamutuk sai sasin ba lilin ne’ebe kontinua lakan iha Balibo liuhusi Inaugurasaun Radio Komunidade Fronteira Balibo Five ne’ebe sei sai matan, tilun no ibun ba komunidade Balibo liuliu sai lian ba sira ne’ebe lian laek”.

Antonio dezeja komemorasaun refere nakonu ho onra boot ba sira nain lima la’os iha liafuan deit maibe tau iha pratika ho kompromisu boot atu kontinua defende liberdade no lialoos no banati tuir hahalok aten barani ne’ebe sira nain lima husik hela.

Iha fatin hanesan, Sekretariu Estadu Komunikasaun Sosial Expedito Loro Dias Ximenes konsidera Balibo sai fatin istóriku ba luta libertasaun nasional

“Balibo sai fatin istóriku ba ita-nia luta libertasaun, marka istória ho ita-nia jornalista nain lima ne’ebe mai halo servisu hanesan misionáriu no mensajeiru ne’ebe ikus mai labele fila ba sira nia familia”.

“Ohin no aban ita fó omenajen, onra no gloria ba sira, kolega jornalista sira foinsa’e mai ita banati tuir sira nia barani, konveksaun no sira nia komitmentu atu defende lia-loos no dalan loos ba dignidade no interese boot liu povu nian”. Expedito husu

Jornalista sira hanesan misionáriu, “ita iha misaun ne’ebe imporante, katak ita nafatin defende lia-loos katak ita brani atu hatudu buat ne’ebe loos no buat ne’ebe sala”.

Governante ne’e husu jornalista sira atu tau aas interesse nasaun no povu nian boot liu interesse hothotu nian liu hosi transmite notisia ne’ebe kualidade, pluralismu, imparsial no profissional.

“Jornalista bele halo sakrifisiu, buat hotu-hotu ita bele fo maibe keta haluha interese nasaun, estadu no interese povu nian boot liu, tanba ne’e ita defende atu ita-nia informasaun bele sai informasaun ne’ebé kualidade”. Nia husu

TAGS
Share This