๐ง๐๐ณ๐ฎ๐๐ป ๐๐ต๐ฎ ๐๐ถ๐น๐ถ๐ฝ๐ถ๐ป๐ฎ ๐ฅ๐ฒ๐๐๐น๐๐ฎ ๐๐บ๐ฎ ๐๐ถ๐ ๐ ๐ถ๐น๐น๐ฎ๐๐ป ๐ญ.๐ฐ ๐๐๐ฎ๐ธ๐๐ฎ, ๐๐บ๐ฎ ๐ก๐ฎ’๐ถ๐ป ๐ญ๐ฐ๐ฌ ๐๐ฎ๐ธ๐ผ๐ป ๐ฉ๐ถ๐ฑ๐ฎ

Imajem : Populasaun afetadu inundasaun iha Filipina, 07/11/2025. Foto : Mรฉdia Filipina
SAP News, Filipina : Relativamente ho Povu Repรบblika Filipina ne’ebรฉ sofre bรก anin Tufaun Kalmaegi no hamosu inundasaun makaโas, halo destruisaun no rezulta ema mate trรกjiku. Papa Leรฃo XIV hato’o ninia sentidu solidariedade ba povu Filipina ho orasaun.
Papa Leo espresa ninia proximidade no solidariedade ho povu filipinu, neโebรฉ afetadu makaโas hosi pasajen tufaun violentu ida: โHaโu reza ba matebian sira no sira-nia famรญlia, ba kanek sira no deslokadu sira.โ Sita Vatican News, Vaticano, 10/11/2025.
Tufaun Fung-wong, ne’ebรฉ koรฑesidu lokรกlmente ho naran Uwan, estraga parte sira hosi Filipina iha loron 06 Novembru liu bรก, hamosu destruisaun no famรญlia rihun resin lakon uma no hela fatin.
Tuir autoridade filipinu sira no ajรฉnsia internasionรกl sira haktuir katak pelumenus ema na’in rua mate (ida iha provรญnsia Catanduanes no ida seluk iha Samar Orientรกl) durante pasajen hosi fenรณmenu, ne’ebรฉ lori anin maka’as no udan torrensiรกl sira.
Konsellu Nasionรกl Redusaun no Jestaun Risku Dezastre (NDRRMC) relata katak nasaun ne’e hasoru inundasaun maka’as, rai-halai, no estragu ba infraestrutura esensiรกl sira.
Autoridade lokรกl sira kalkula katak ema liu millaun 1.4 maka evakua ona ho maneira preventiva, maizumenus ema na’in 482.000 maka deslokadu no na’in 318.000 sei iha abrigu iha sentru evakuasaun sira iha Segunda-feira dadeer (10).
Pasajen Fung-wong nian, ne’ebรฉ klasifika hanesan super tufaun, perturba transporte marรญtimu no aรฉreu, hamonu liรฑa eletrisidade sira no estraga uma atus resin. Governu Filipina mantรฉn alerta mรกsimu iha rejiaun oioin, enkuantu ekipa sira salvamentu no asistรฉnsia umanitรกria nian serbisu hodi tulun vรญtima sira no restaura servisu bรกziku sira.
Ajรฉnsia notรญsia AFP fรณ-sai iha Kinta (06/11/2025) katak, Gabinete Nasionรกl Defeza Sivรญl Filipina nian konfirma ona Tufaun Kalmaegi akontese no hamate ema naโin-140, naโin-127 lakon hafoin mosu inundasaun makaโas iha sentru Filipina nian iha semana neโe nia laran.
Tufaun neโe maka ida neโebรฉ hamate ema barak-liu iha mundu iha tinan 2025, tuir baze-dadus dezastre EM-DAT nian.
Iha loron-kinta neโe kedan, Prezidente Ferdinand Marcos deklara ona โkalamidade nasionรกlโ, hodi autoriza Governu atu dezembolsa fundu sira bรก apoiu emerjรฉnsia.
Ligadu ho akontesimentu ne’e, Governu Repรบblika Demokrรกtika Timor-Leste (RDTL) hatoโo profunda solidariedade no sentidu kondolรฉnsia bรก Governu no Povu Repรบblika Filipinas tanba sofre bรก anin Tufaun Kalmaegi no hamosu inundasaun makaโas, halo destruisaun no rezulta ema mate trรกjiku.
Sentidu solidariedade neโe espresa hosi Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmรฃo iha Plenรกria Parlamentu Nasionรกl (PN), iha รกmbitu debate Projetu Proposta Lei (PPL) no.23/VI (3a) kona-bรก Orsamentu Jerรกl Estadu (OJE) tinan fiskรกl 2026 faze jeneralidade loron da-ruak parte lorokraik, kinta (06/11/2025).
โKala balun rona tiha ona, iha terramoto boโot ida iha Filipina, ema lubuk ida mate, inundasaun sobu uma ho posibilidade boot atu loron hirak mai bele akontese tsunami. Tanba neโe hodi povu Timor-Leste nia naran, iha uma fukun ida-neโe haโu hakarak aprezenta sentimentu solidariedade ba povu Filipinaโ. PM Xanana aprezenta sentidu solidariedade iha Parlamentu Nasionรกl, sita iha media GPM, 06/11/2025.
Governu mรณs haree hela hodi deside liu-hosi Reuniaun Konsellu Ministru (KM) estraordinรกriu sei konsidera atu haruka kompaรฑia enjeรฑaria no kompaรฑia sanitรกria nian ida hosi FALINTIL Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) bรก Filipina hodi partisipa iha apoiu emerjรฉnsia.
Xefe Governu konsidera Timor-Leste nuโudรกr membru foun ASEAN nian hakarak hatudu hodi uza nasaun membru foun neโe ninia forsa bรก iha misaun umanitรกria no asistรฉnsia bรก vรญtimas hosi problema natureza ninian.
โNeโe mak haโu atu informa deโit bรก ita boโot sira katak, haโu mรณs aprezenta ona bรก Prezidente Filipina nian. Maibรฉ nuโudรกr membru foun ASEAN nian, atu fรณ sentidu-liu bรก pรกs no solidariedade entre komunidadeโ. PM Xanana informa.
Iha karta neโebรฉ haruka bรก Prezidente Ferdinand โBongbongโ Marcos Jr., Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmรฃo afirma, Timor-Leste โtriste tebes ho eskala hosi trajรฉdia ida-neโe no susar neโebรฉ famรญlia barak hasoru toโo lakon ema neโebรฉ sira hadomi, uma no meius subsistรฉnsiaโ.
Timor-Leste nafatin iha solidariedade ho povu Filipinu durante tempu lutu no rekuperasaun ida-neโe, hodi reafirma โamizade no kooperasaun rejionรกlโ neโebรฉ halibur nasaun rua neโe no admirasaun boot bรก povu Filipinu.

