Husik Teodora Ahi Soke & Mate ! PDHJ : Sosiedade Ne’e Moras & Laiha Solidariedade

Imajem : PDHJ Virgílio da Silva Guterres “Lamukan” iha Kaikoli, 11/02/2025

SAPNewsTL, Dili: Relasiona ho akontesimentu eletrisidade soke Teodora de Jesus ne’ebe akontese iha bidau hodi resulta inan defisiensia mental lakon vida. PDHJ senti triste tanba komunidade sira no PNTL haree deit maibe la koko atu salva maske iha 99% bele salva vítima refere.

Provedor Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) Virgilio Guterres Lamukan hateten situasaun ne’e lori tristeza tanba ema ho moras difisiensia mental ne’ebe sa’e besi rin eletrisidade to’o mate fatin, laiha ema ida maka salva Iha ne’eba maske polisia no komunidade barak haree hela.

“PDHJ senti triste no kontra tebes tanba autoridade polisia ne’ebe ita haree iha video ho komunidade sira iha ne’eba, maske iha biban para atu ajuda, 99% atu bele salva maluk ne’e maibe laiha PNTL no komunidade sira iha ne’eba bok an atu bele ajuda maluk ne’e, sira haree, halo fali video no hasai foto”. Dehan PDHJ Virgílio Guterres Lamukan ba jornalista SAPNews iha nia Serbisu Fatin, Kaikoli, 11/01/2025.

PDHJ konsidera, sosiedade sira mós moras hotu tanba hatene hela inan feton ne’e moras mental maibe sira la salva ne’e hatudu katak sosiedade sira la iha ona sentidu solidaridade no sentidu humanidade atu ajuda inan feton ne’ebe iha situasaun perigu nia laran.

“Iha problema ne’e ita bele dehan maluk ne’e moras mental mais iha aspetu seluk, ita haree katak ita nia sosiedade mós moras ida iha momentu ne’eba, inan feton ne’e la’o no ema barak hatene dehan nia moras mental, maibe la’o ba sa’e rin eletrisidade, sira haree deit no problema ne’e la’os ho inan feton deit, maibé moras mental ne’e problema ho ita sira ne’ebe haree, akompanha iha ne’eba , ita nia sosiedade ne’ebe moras, sentidu solidaridade ne’e laiha liu hanesan apatia sosial ne’e klean demais ona iha ita nia sosiedade sira nia leet”.Dehan nia

PDHJ hatutan komunidade no PNTL la iha fuan tanba husik inan feton ne’e hakat ba sae besi rin ne’ebe hakerek nanis ona iha ne’eba katak perigo alta tensaun lolos ne’e komunidade no PNTL bele ajuda no dehan ba nia la bele ba tanba fo ameasa ba nia vida maibe komunidade sira hare hanesan babain deit

“Ita hare agora buat sira ne’ebe la bainbain ne’e ita hare hanesan bainbain deit, iha fuan karik, hare nia ba kaer deit besi rin mos iha neba ema hakerek perigo alta tensaun lolos ne’e komunidade ho PNTl dehan labele ba tanba risko bo’ot maibe sira hare deit to husik ema moras mental ne’e ba sae besi rin eletrisidade nia to leten ita hare no nonok deit to ona nia mate maka ita foin hakilar” Nia informa.

Komunidade balu deklara katak sira hakarak ajuda maibe sira mos tauk mate tanba risku entaun sira deside la ajuda maibe PDHJ hateten antes ne’e inan feton ne’e laos mosu kedas iha besi rin leten maibe la’o iha rai maka sa’e ba besi rin leten maibe komunidade sira haree deit no la koko atu salva lolos ne’e iha 99% atu bele salva nia vida.

“Nia la mosu deit iha besi rin leten, nia husi rai maka sa’e ba no la’os derepente maibe nia la’o iha rai uluk depois maka nia sa’e maibe ita nia komunidade sira besik haree hela, sira la tahan, husik nia sa’e depois ema ne’e mate maka ita hakilar, ne’e ita bele dehan sosiedade ne’ebé haree ne’e mos moras hotu, 99% bele salva nia, iha mós PNTL, la’os atu ba baku nia maibe halo buat ruma para nia ses tiha husi fatin ne’ebá”.

Imajem : Teodora de Jesus sa’e rin eletrisidade no hetan soke no mate iha Area HNGV, Dili,09/02/2025

PDHJ hatutan hasai liafuan moras ba sosiedade sira tanba konsekuénsia husi falta edukasaun sivika,edukasaun sidadania no dezinterese, PDHJ mós rekomenda ba estadu atu estabelese sentru akonsellamentu ba ema ho defisiénsia tanba durante ne’e fiar metin deit ba Laclubar.

“Ita hasai liafuan sosiedade ne’e moras tanba konsekuénsia husi falta edukasaun sivika no sidadania, dezinterese estadu, ita haree hanesan ema difisiensia mental iha Viqueque, iha hospiral HNGV, kleur tebes ona PDHJ nia rekomendasaun ba ita nia estadu para estabelese Sentru Akosellamentu ba ema ho defisiensia tanba durante ne’e fiar metin deit ba Laklubar maske ne’e laos estadu nian, ne’e privadu, ita husik ita nia maluk sira ne’ebe defisiente ne’e la’o arbiru deit”.

“Estadu iha obrigasaun konstituisional atu garante seguransa ba nia sidadaun inklui ita nia sidadaun sira ne’ebe moras mental, sira ne’ebe defisiente tenki haree fatin ruma para tau sira iha sira nia fatin”

Virgílio deklara kazu Viqueque no kazu ahi soke iha HNGV hatudu katak sira dezinterese, lolos ne’e sira bele ajuda maibe sira halo fali video no hasai foto.

“Kazu Viqueque no kazu HNGV, ne’e hatudu katak dezinterese estadu nian tau matan no fo protesaun ba ema ho defisiensia mental, ida fali aujensia edukasaun sivika ba ita nia sidadaun nia sensibilidade sosial, ne’e la preokupa ida haree ema ne’e atu ba mate mos la ajuda, ita haree hanesan ita hasai fali foto no halo fali video maibe depois ita haluha tiha hanoin tempu ruma soe tiha telefone sira iha ita nia liman, bele ajuda ema sira ne’ebe hakarak estraga sira nia vida no destinu seidauk to’o”.

PDHJ husu ba estadu liliu governu ne’ebe iha responsabilidade halo jestaun, halo dezenvolvimentu, jestaun ba orsamentu ba estadu nian hodi estabelese ona sentru akolhamentu ba ema ho defisiente sira.

“PDHJ nia mensagem ba estadu liliu governu ne’ebe responsabiliza ba halo jestaun dezenvolvimentu no jestaun ba orsamentu ba estadu nian, PDHJ reitera ami nia rekomendasaun ne’ebe ami hatama relatoriu atu governu hanoin no estabelese ona sentru akolhamentu ba ema ho defisiente, laos deit sai espasu atu protege sira maibe mós fatin asisténsia nesesário ba psikolojia no fisika, governu liliu MSSI ho ministériu relevante atu hanoin ho seriedade hodi estabelese iha futuru”. Nia hakotu

Antes ne’e, Komisáriu Jeral PNTL Henrique da Costa hateten katak momentu ne’e membru PNTL iha duni terenu hodi akompanha no buka dalan halo intervensaun liu hosi bolu vítima Teodora de Jesus hodi tun no kordena ho partr EDTL maibe la konsege salva vítima refere.

Vítima Teodora de Jesus hosi postu administrativu Turiscai, Munisípiu Manufahi, hela iha Suku Tibar, postu administrativu Bazartete, munisípiu Likisa.

Jornalista : Ermelinda Soares & Marciana da Conceição

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )