SEKoop Vizita Grupu Produsaun Strowberry Iha Maubisse ! Mudansa Klimátika Lori Impaktu

Imajem : SEKoop vizita grupu agrikultor kuda Ai-funan no Kuda Strowberry iha aldeia Hato-Luli, Suku Maubisse, 12/08/2025.

SAPNewsTL, Ainaro : Antes ba vizita expozisaun, Sekretáriu Estadu Kooperativa (SEKOOP) Arsenio Pereira hala’o vizita ba grupu agrikultor kuda Ai-funan no Kuda Strowberry iha aldeia Hato-Luli, Suku Maubisse. Grupu Produtivu sira deklara mudança klimátika fo impaktu ba produsaun agríkola

Marciana da Conceição – SAPNewsTL

Sekretáriu Estadu Kooperativa Arsenio Pereira hatete, nia vizita ne’e hodi kumpri konvite husi membru APFTL hodi partilla informasaun ba joven kreativu sira iha fatin turistiku Rabilau, antes halo dialogu aberta ho juventude sira-nian, halo vizita kampu ba agrikultor sira hodi haree sira nia produtu.

“Ha’u nia vizita ne’e, ha’u kompri konvite ne’ebé husi Alumi Parlamentu Foinsa’e konvida atu mai partilla informasaun iha Rabilau. Maibé iha mós programa ida, mak vizita ba kampu ohin primeira vizita ba produsaun ai-funan fresku iha Maubisse no segundu mai vizita hodi haree produsaun Strowberry, maibe iha ne’e sira-nia produtu laos deit ai-funan fresku no strowberry maibe iha mos produtu sira seluk hanesan modo.” Dehan Sekretáriu Estadu Kooperativa Arsenio Pereira ba Jornalista sira, hafoin vizita Grupu Haburas Maubisse iha Hato-luli, Tersa-feira (12/08/2025).

Governante ne’e ho inisiativa tun ba kampu hodi haree produtu husi komunidade sira, oinsa bele fasilita produtor sira iha setor agrikultura no hasa’e rendimentu husi produtu ne’ebe sira produz hodi sustenta ekonomia familia.

“Hanesan governante hau hakarak hare’e grupu sira ne’e ho ninia kretividade, para depois saida mak bele fasilita ba ita-nia produtor sira hodi bele produz, sira-nia rendimentu ne’e tenke mai husi produtu ne’ebé mak sira kuda rasik hodi sustentá sira nia família no sustenta sira-nia moris, maske ita hatene ne’e produsaun ne’ebe sei kiik no uituan tanba sira hasoru difikudade balun.”

Durante vizita governante ne’e mos halo diskusaun ho komunidade no rona produtor sira-nia rekomendasaun tanba ajensia ne’ebe fasilita hafoin programa remata sira husik hela produtor sira.

“Ohin, ha’u halo diskusaun ho komunidade sira no sira hato’o katak hakarak hetan fasilidade ruma husi governu, ajensia sira maka fasilita maibé programa termina dala ruma sira ba tiha, entaun la iha ida mak akompaña ona produtór sira”.

Governante ne’e afirma, SEKoop muda ona estratéjia ba grupu hirak ne’ebe eziste bainhira programa husi ajénsia termina sira-nia parte bele fasilita grupu hirak ne’e rejistu hodi hetan legalidade.

“Ami muda ona estratéjia ba grupo sira ne’ebé maka eziste iha ne’e, kuandu programa husi ajénsia fasilita termina, ita bele fasilita atu sai kooperativa ida, tanba iha propriu estatutu ba iha kooperativa ne’ebe sustentavel, sira hakarak iha estatutu rasik ne’e bele ba rejistu hodi hetan legalidade iha notariadu, kuandu ida ne’e iha ona difisil ba sira atu fahe malu maibe karik grupu deit bainhira programa termina ne’e mos hotu ona”.

Arsenio Pereira konta “Ha’u iha esperiénsia antes tama governu, kuaze tinan ruanulu (20) iha sosiedade sivil, ha’u mos servisu iha área rurál hanesan ne’e, depende deit ba doadór sira nia programa durante masimu tinan lima, kuandu hotu sira ba tiha, laiha sustentabilidade, tanba sira forma deit grupu hodi asesu no halo produsaun, bainhira ajensia sei iha buat hotu la’o kapas, depois liu tiha fulan ida, rua to’o tinan ida, ita mai fali grupu ne’e la iha ona”. Nia haktuir.

Bazeia ba preokupasaun hirak ne’e, SEKoop muda estratéjia hodi halo kooperasaun ho ajensia internasional sira ne’ebe iha tarjetu ba grupu sira ne’ebe eziste ona hodi sai hanesan CBO, hafoin sai kooperativa sira bele organiza grupu hirak ne’e no guvernu bele hola papel hanesan fasilitador, nune’e sira-nia ezisensia bele kontinua.

“Ami muda estratéjia ida hodi halo kooperasaun lubuk ida ho Ajénsia Internasionál hanesan word vision, Plan Internasionál sira ne’ebé mak tarjetu sai hanesan CBO. Ita servisu hamutuk hodi tranforma sai kooperativa, nune’e grupu sira-nia existênaia bele sustentável nafatin”.

“Prosesu sira ne’ebe presiza antes to’o iha kooperativa maka sira tenke mai sensibiliza importansia kooperativa, liga ho programa governu kooperativa ne’e saida? Bainhira sira hakarak bele transforma no mai halo estatutu hanesan kooperativa tuir dekretu lei ne’ebe iha, ita sei fo formasaun bazika hafoin halo asembleia hodi deside estrutura kooperativa ne’e rasik, maibe ida ne’e depende sira tanba governu ai atu fasilita deit”.

“Grupu rua ne’e seidauk tama ba kooperativa, maibé ohin ha’u ko’alia ho sira-nia xefe grupu karik presiza apoiu ruma, tékniku sira no mós funsionáriu destaka iha Munisípiu Ainaro sira bele mai akompaña sira”.

Iha fatin hanesan, Xefe Grupu Haburas Maubisse Domingos Eustachius Lurdes hatete, sente kontente tanba hahú husi tinan 2016 hetan apoiu husi Ajénsia USA liu husi avansa agrikultor to’o mai ohin loron.

“Ami nia produtu Strowberry hahú kedas iha tinan 2016, bainhira ita hetan apoiu husi ajénsia USA, liu husi projetu avansa agrikultura. Ohin loron produsaun Strowberry la’o nafatin maske iha tinan tolu liu ba mudansa klimatika halo ami-nia produsaun menus, maibé nu’udar toos nain ida ne’e la hamate ami nia vontade atu kontínua halo produsaun.” Dehan Xefe Grupo Haburas Maubisse Domingos Eustachius Lurdes.

Domingos Eustachius Lurdes apresia ho vizita husi Sekretáriu Estadu Kooperativa hodi haree direita produtu husi komunidade no dezafiu saida maka sira hasoru.

“Ha’u sente kontente tebes tanba membru governu ida bele to’o direita mai ami toos nain nia fatin hodi haree direita saida maka ita halo no dezafiu saida maka ami hasoru iha fatin ida ne’e”.

Nia infoma, “Strowberry ne’e iha tipu rua ida mak ita hetan apoiu husi projetu Avansa Agrikultora ne’ebe husi strowberry California ne’e nia fuan bo’ot, strowberry mai husi Indonézia nian fuan ki’ik lahanesan ho ida husi California nian”.

“Iha 2019 mai to’o agora ita lori direta ba loja Agrikultura iha Timor Plaza, maibé ita nafatin suplay iha ba ne’ebá, ita mós halo produsaun ba modo, ita halai liu ba merenda eskolar, dadaun ne’e ita servisu hamutuk ho kooperativa CC Hadame iha Maubisse, entaun kada semana produsaun modo no repoillu suplay ba Munisípiu Likisá.”

Entretantu, grupu Haburas Maubisse, iha membru na’in 19 kompostu husi foinsa’e no inan aman sira.

TAGS
Share This