Populasaun Mundial Atinji Billiaun 8, TL Anunsia Sensu Uma-Kain 2022

Imajen lansamentu Sensus Uma kain 2022, iha Salaun Ministeriu Finansas, Aitarak-Laran, 15/11/2022
SAPNewsTL, DILI – Iha รกmbitu komemorasaun loron ba populasaun Billaun ualu iha Mundu, Timor-Leste anรบnsia nia total populasaun 1.340,434 iha tinan 2022, tuir Reprezentante UNFPA iha Timor-Leste Pressia Arifin-Cabo haktuir iha loron populasaun ho Billaun Ualu ohin neโe, fo hanoin hikas katak ita moris iha mundu ida ho oportunidade rohan-laek ba ita hotu-hotu, maski iha mos dezafiu oioin neโebรฉ mundu hasoru hela
“Ohin loron mos sai hanesan loron importante ida โ Lansamentu ba rezultadu preliminรกriu husi Sensu Dijital ba dala uluk liu neโebรฉ halaโo iha Timor-Leste, iha tinan ida-neโe, Iha loron populasaun ho Billaun Ualu ohin neโe, fo hanoin hikas katak ita moris iha mundu ida ho oportunidade rohan-laek ba ita hotu-hotu, maski iha mos dezafiu oioin neโebรฉ mundu hasoru hela, Ida neโe hanesan marku ida ba umanidade no oportunidade boot ida atu harii reziliรฉnsia demogrรกfiku ba dezenvolvimentu ne’ebรฉ sustentรกvel”, Dehan Reprezentante UNFPA iha Timor-Leste Pressia Arifin-Cabo ba jornalista iha Fatin auditorium Ministรฉriu Finansas iha Aitarak-Laran Dรญli Tersa Feira (15/11/22).
Ba Timor-Leste, fรณ sai rezultadu preliminรกriu sensu, neโebรฉ indika populasaun iha Timor-Leste ho total 1.34 millaun pessoas, oferese mรณs oportunidade ida atu investe iha dadus hodi hare ba orsamentu jerรกl, formulasaun politika no planeamentu jeral ba dezenvolvimentu ba tinan 10 tuirmai โ toโo wainhira sensu tuir mai halaโo fali, Demogrรกfiku Timor -Leste husi sensu sira uluk hatudu katak , populasaun iha Timor- Leste nakonu ho foinsae โ no 74% ho idade 35 mai kraik.
“Nasaun ida neโe sei kontinua nia profile demogrรกfiku foinsaโe ba tinan balun tuir mai, neโebรฉ signifika katak persija atu investe liutan iha joven sira nia edukasaun, oportunidade ba empregu no saรบde inklui nesesidade sira ba saรบde reprodutiva, Ida neโe importante atu hatutan joventude sira nia potensial hodi kontribui ba dezenvolvimentu ekonรณmiku iha railaran”. nia teni

Imajen Intervista Reprezentante UNFPA iha Timor-Leste Pressia Arifin-Cabo
UNFPA haboโot liutan posibilidade ba feto no joventude sira atu lidera moris neโebe saudรกvel no produtiva. Ezemplu, hasa’e asesu ba planeamentu familiar, neโebรฉ iha hela pursentu 22 ba feto kaben-nain sira iha Timor-Leste, no servisu saรบde reprodutiva ba feto sira neโebรฉ barak mak foinsaโe hela, formasaun ba parteiras sira neโebรฉ iha esperensia hodi asisti partus nomos fornese edukasaun sexualidade neโebรฉ apropriadu ba joventude sira, presiza mos investe ba timor nia emar sira โ inklui salvaguarda sira-nia direitu no opsaun sira- ba pรกz, dezenvolvimentu ekonรณmiku no dezenvolvimentu sustentรกvel iha sosiedade.
“UNFPA, iha mundu nomos iha Timor-Leste iha istรณria ida neโebรฉ naruk hodi fรณ apoiu ba sensu sira, neโebรฉ mak sai hanesan fonte dadus populasaun neโebรฉ esensiรกl tebes ba planu dezenvolvimentu, Durante tinan rua ikus neโe, UNFPA fรณ apoiu hela ba Governu Timor-Leste liu husi Diresaun Geral Estatรญstika (DGE) iha dijitalizasaun ba sensu nia faze ida-idak”. nia hatete
UNFPA mobiliza fundus no fornese pรฉritus xavi sira iha aspetu oioin sensus nian atu asegura katak sensu dijitalizadu ba dala-uluk neโe halaโo tuir prinsรญpiu no matadalan internasionรกl, UNFPA mos koordena apoiu sira husi ajรฉnsia Nasoins Unidas sira seluk โ UNICEF, UNDP, WFP, UN WOMEN no Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade (DFAT).
“Ita mos presiza atu hareโe klean liutan ba iha numerus sira husi sensu no foka iha loke dalan ba ema ida-idak ba kualidade moris neโebรฉ tulun sira atu bele moris diak iha mundu modernu ida-neโe”. nia sublinha
UNFPA sei kontinua atu investe no apoiu sensu ho kualidade neโebรฉ fornese dadus disagregadu atu permite indikasaun ba nesesidade sidadaun hotu-hotu no assegura laiha ema ida mak hela iha kotuk. Ezemplu, feto sira, joventude sira no ema idozus sira nomos sira neโebรฉ ho defisiรฉnsia.
“Enkuantu ita marka hela Loron ba Billaun Ualu no lansamentu rezultadu preliminรกriu ba sensu, mai ita serbisu hamtuk hodi hadia Timoroan sira nia moris, UNFPA sei kontinua fรณ apoiu ba DGE durante passu tuir mai ba prosesamentu no anรกlize ba dadus sensu husi dadaun neโe toโo iha Marsu, 2023 hafoin ida neโe mak detailus ba rezultadu sensus neโebรฉ ita hein sei publika iha Abril, 2023”. nia fundamenta

Imajen Ministru Finansas Rui Agosto Gomes
Iha fatin hanesan, Ministru Finansas Dr. Rui Agostu Gomes hateten dadus sensu populasaun ne’e sei apoia ba planeamentu no alokasaun orsamentu iha programa desenvolvimentu
“Governu Timor-Leste, Liu husi Diresaun Gerรกl Estatรญstika (DGE) halibur ona informasaun husi populasuan no uma-kain hotu-hotu iha Timor-Leste, desde inรญsiu husi sensu neโebรฉ hahรบ husi loron 5 Fulan Setembru , dadus sira neโe sei apoiu ba planementu no alokasaun orsamentu ba programa dezenvovimentu iha Timor-Leste”. tenik MF Rui Gomes
Governante ne’e konsidera, importante teb-tebes ba Timor-Leste hanesan rai ida ho populasaun jovรฉn barak liu iha รzia, ho porsentu 70 husi nia total populasaun.
Dadus Sensu husi Sensu Dijitรกl dahuluk sei tulun implementasaun ba Planu Estratรฉjiku Dezenvovimentu Nasionรกl Timor-Leste nian 2011-2030 no tulun atualiza indikador sira no monitorizasaun ba kompromisu globรกl sira hanesan Objetivu Dezenvolvimentu Sustentรกvel (ODS).
โDadus neโe mรณs sei tulun ba atualizasaun informasaun estatรญstika kona-ba Demografia, Ekonomia no Karรกter sosiรกl husi Populasaun,โnia haktuir
Investe iha dadus hanesan populasaun no sensu no Kapital Umanu sei tulun nasaun atu aproveita potensial tomak husi nia rezidente sira, inklui sira neโebรฉ tradisionalmente marjinalizadu, hanesan ezemplu;Feto, Foinsaโe, Idozu no Maluk sira neโebรฉ moris ho difisiรฉnsia.
Durante sensu ikus halaโo iha 2015, Timor-Leste rejistu populasaun ho total millaun 1.18 Hahรบ husi 2004, UNFPA kontinua fornese asistรฉnsia tรฉknika ba Governu Timor-Leste liu husi Diresaun Gerรกl Estatรญstika hodi realiza Sensu, iha sensu tinan 2022 TL regista populasaun hamutuk milliaun 1.34
“Globalmente, UNFPA apoiu nasaun sira ba iha Sensu Populasaun no Uma-Kain, no peskiza sira seluk neโebรฉ ho baze ba populasaun liu husi parseira tempu naruk ho eskritรณriu Estatรญstika iha mundu tomak, Investimentu iha dadus no Sensu ho Kualidade sei tulun hodi hatan ba nesesidade hotu-hotu husi sidadaun sira no asegura la husik hela ema ida ba iha kotuk”. nia hakotu
Jornalistaย ย : Antonio Tilman & Marcela Merry da Costa
Editorย ย ย ย ย ย : Ekipa Editorial

