Hakarak Haree Promesa Midar ! Bilora Husu Governu Hadomi Ema Ki’ak & Kbi’it La’ek Sira

SAPNewsTL, Díli – Komunidade afetadu uma kain hamutuk 184 ne’ebe okupa rai Ex-Asrama BRIMOB, Kampung-Baru, Aldeia 4 Setembru Suku Comoro ameasa lakon hela fatin tanba Ministériu Interior liu hosi PNTL halo ona levantamentu ba sira nia uma.

Veterana Danila Claudia Kodigu Bilora hateten veteranu iha tempu okupasaun Indonesia luta hodi defende liberdade no lia los ba povu, tanba ne’e komunidade Aldeia kuatru (4) Setembru area Ex-Asrama BRIMOB prontu kopera ba dezenvolvimentu, maibé estadu tenki trata povu ho dignu.

“Veteranu nia luta atu defende povu, ne’ebe nai ulun sira, ami komunidade prontu kopera ho ita bo’ot sira halo dezenvolvimentu iha ita nia rain. Maibé tenki trata ho dignu ba ita nia feto maluk sira, ita nia oan sira, agora ita boot sira haree rasik sira forma iha kotuk ne’e, sira mak kontinuadores ba futuru Timor nian, hare netik sira nia oin, rona netik sira nia halerik, se laos ba imi sira atu halerik ba se, ita boot sira hakarak povu atu halerik fali ba inimigu sira ne’ebe uluk hanehan ita”.Tenik Veterana Danila Claudia iha, Ex Asmara BRIMOB, Quarta (31/07/2024).

Inan feton ne’e fundamenta, Estadu labele uza forsa, hodi hanehan povu tamba sobrevivente barak sei trauma ho bombardiamentu, torturasaun ne’ebe inimigu sira halo hasoru povu durante okupasaun indonesia iha Timor-Leste.

“Ami sei trauma ho kilat, ami sei trauma ho forsa, tamba uluk inimigu sira hodi forsa no kilat hodi hanehan povu. Maibé agora sé bele karik ita Timor oan ho Timor oan ko’alia ho fuan ba fuan, matan ho matan hasoru malu, iha domin hodi hadomi ema kiak no ema kbiit laek sira, labele uza ita nia poder hodi hanehan ema kiak, simples no kbiit laek sira”. Nia Husu.

Iha tempu kampaña Primeiru-Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão hatudu ideologia politika dehan katak, lideransa no ukun na’in sira labele duni povu husi sira nia hela fatin, tan povu mak estadu no estadu mak povu, Estadu tenki liberta povu, trata povu ho dignu no kria kondisaun ba povu iha nasaun demokratika ida ne’e.

“Iha momentu kampaña Maun Xanana dehan labele duni povu sira, tamba sira atu ba iha ne’ebe, liafuan sai midar los, maibé la tau iha pratika, atu nune’e povu bele kontenti, laos iha tempu kampaña promesa deit, to’o hetan fiar husi povu, la hatudu pratika, Ministro Interior kopera ho maun Xanana ka lae hatun ekipa sira mai ho forsa atu ameasa sé.”

“Ami bosan ona ho farda no kilat iha inimigu nia tempu, ne’e duni ha’u husu atu ita boot sira trata povu ho dignu tamba estadu mak povu no povu mak estadu, sira ne’ebe uluk ita defende sira hodi hasai husi liman kroat inimigu nian, to’o ohin loron ita la respeita sira, uluk ita luta kontra injustisa hodi liberta povu”.

Representante Organizasaun Sosiedade Sivil Inosencio Xavier katak, papel sosiedade sivil hola desizaun importante ida hodi luta hamutuk ho povu kontra injustisa ne’ebe buras iha nasaun, tamba ne’e Governu tenki iha politika no estratejia, atu trata povu ho dignu liu husi kria kondisaun ba povu molok halo asesmentu ba komunidade nia hela fatin.

“Sosiedade Sivil sempre moris hamutuk ho povu luta kontra injustisa, iha duni nesesidade atu hasai ita nia povu, maibé Governu tenki iha politika estratejiku hodi kria kondisaun ba povu, tamba, Estadu Direitu Demokrátika bazeia ba lei ne’ebe vigor iha Timor-Leste, laos estadu atu halo tuir pessoal ida nia hakarak ou maun boot no bin boot ida nia hakarak ou orden komando hodi ameasa povu”.Nia deklara

Nia salienta, asaun hotu-hotu ne’ebe, Estadu atu halo tenki bazeia ba lei, bazeia ba vontade popular povu nian, Estadu labele haluhan katak povu mak soberano povu mak nain ba estadu, entaun aparelu Estadu nian ne’ebe ezekuta orden tenki respeita povu nu’udar sidadaun Timor oan.

“Ita moris iha tinan 20 resin povu dezenvolve sira nia moris liu husi sira nia kosar ben hodi konstroi uma ida no sustenta oan ba eskola. Situasaun mak ida ne’e ita iha inflasaun kuatru (4) % no ita moris iha kiak no dezempregu as iha ita nia rain, ne’e hatudu katak, Governu presija buka segmentasi sosial ruma atu bele liberta povu husi mukit no kiak”.

Organizasaun sosiedade sivil husu Ministériu Interior (MI) no Komisariu Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) atu  bele tetu rajaun sira molok implementa asaun ruma tuir lei organika PNTL Artigu kuatru 4 kona-ba atuasaun hotu-hotu tenki respeita, Direitos Humanos, hodi labele fó presaun ba psikolojika ba povu.

“Ita muda ema ruma tenki kria kondisaun, ema laos karon laos fatuk, muda ema, muda atividade no bele mos fó presaun psikolojika ba labarik sira, labarik sira tenki halo adaptasaun foun ambiente foun ida ne’e prejudika tebes labarik sira nia eskola”.

Komunidade hamutuk uma kain 184 ne’e kompostu husi ema hamutuk rihun ida atus ida resin neen (1.106) mak ameasa sei lakon hela fatin tanba tuir planu fatin refere hodi konstrui kajerna ho armazenamentu PNTL nian iha futuru.

Hafoin notísia ne’e publika, SAPNewsTL tenta atu halo komfirmasaun ho parte Ministériu Interior (MI) maibe seidauk konsege tanba sei okupadu ho atividade seluk.

Jornalista : Marciana da Conceiçao & Guilhermino Ramos da Cruz