Komete Kazu 14 ! Estudante Fo Prazu Loron 3, Demite Doutor Abilio Iha UNTL 

Imajem : Estudante Fakuldade Agrikultura, Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (FAGRI-UNTL) hala’o komunikadu imprensa iha Kampus Sentral UNTL, 08/10/2024.

SAP News TL Dili : Associação Acadêmica Estudantil da Faculdade de Agricultura (AAE-FAGRI) realiza komunikadu imprensa hodi kondena aktu irregularidade no demite Dosente Dr. Abilio da Fonseca, atual Diretor Departamento Pescas e Ciência Marinha, FAGRI-UNTL.

Portavos Anita Campus Gama hateten Universidade Nasional Timor Lorosa’e (UNTL) nu’udar Universidade públiku, úniku no ida mesak iha Timor-Leste, ne’ebé ho nia natureza ensinu públiku ho autonomia administrativa, patrimonial, sientifika, pedagójika no tutela diretamente ba Ministério do Ensino Superior, Ciência e Cultura (MESCC), hodi prodúz rekursu umanu ho kualifikadu no kualidade ne’ebé aas hodi leno-aan ba lema UNTL “Sapientia et Veritas” ka Matenek no Lia Loos.

Ezisténsia Departamento Pescas e Ciência Marinha (DPCM) iha Faculdade de Agricultura UNTL iha tinan 2017 hodi hahú simu estudante foun, iha tinan 2018 to’o agora tinan 2024 ho total estudante kuaze atus hitu resin. Objetivu atu prepara rekursu umanu ne’ebé kualifikadu no iha kualidade hodi kontribui ba dezenvolvimentu nasional, espesifikamente ba iha dezenvolvimentu setor Peska no Mariña iha Timor-Leste, tanba nasaun ne’e nia tasi ne’ebe luan liu rai-maran dala lima (5) ho 87,34% no rai-maran 12.66%.

Programa IX Governu konstitusional kona-bá dezenvolvimentu setór ekonómiku, liu-liu ekonomia azul ka desenvolvimentu ekonomia bazeia rekursu tasi ho soberanu inklui peska, turizmu, indústria, akikultura mariña no servisu relevante sira seluk tan.

Portavos Anita Campus Gama informa durante hari’i DPCM tinan hitu maibé foin produz graduadu hamutuk ema na’in 17, enkuantu balun eskola to’o tinan 8 seidauk gradua tanba laiha dosente area espesífiku & orienta tarde.

“Hosi ezistensia Departamento de Pescas e Ciência Marinha durante tinan hitu (7) iha Faculdade de Agricultura-UNTL, maibė foin maka prodúz graduadu hamutuk ema na in sanulu-resin hitu (17). Enkuantu tuir regulamentu akadémiku UNTL artigo 6º Créditos ECTS, alinea 3 hatete, ba grau Lisensiadu nia créditos maka entre 180-240 créditos ECTS ho durasaun normal maka semestre ualu (8) signifika estudante ida presiza de’it tinan 4-5 bele gradua ona. Maibė realidade hatudu oin seluk”. Tenik Portavos Anita Campus Gama iha Kampus Sentral UNTL, 08/10/2024

Porta voz ne’e hatutan, lideransa iha nivel Departamentu Dr. Abilio da Fonseca falla iha jestaun administrativu ka bele dehan dezempeñu serbisu ladiak alias (Mal gestão), liu-liu tratamentu ba estudante sira la’ós hanesan vokasaun dosente nian, maibé uza kampus hanesan loja ka to’os hodi buka osan.

“Pior liután maka halo departamentu nakfilak tiha ba sistema familiarismu, rasismu, hodi estudante balun hetan previlejiu liu ka tratamentu espesial liu iha instituisaun públiku estadu nian ne’ebe mak daudaun ne’e akontese iha DPCM, UNTL”. Nia deklara

Estudante sira deskreve aktu Dr. Abilio da Fonseca ne’ebé sakrifika estudante barak iha DPCM mak hanesan tuir mai :

“1) Dosente Dr. Abilio da Fonseca la kumpri ona akta enkontru iha Faculdade de Agricultura, no iha Conselho Geral da UNTL, iha ne’ebé problema rezolve ona iha tinan 2023 maibė nafatin kria problema oi-oin ba estudante ativu no finalista”.

“2) Evita hapara estudante hanorin estudante no ba futuru sei la akontese, maibe realidade hatudu no halo nafatin maka hanesan iha fulan 09/2024 estudante ida ho naran inisial SC fö nafatin valor ba estudante sira hosi Semestre Impar (III no V) ba materia Introdusaun akikultura no materia Jestaun Kualidade-bee”.

“3) Dr. Abilio da Fonseca, nafatin uza sistema familiarismu no rasismu hodi promove asistente sira ilegalmente iha DPCM hodi orienta estudante “anak emas sira hodi fo orientasaun ka bimbing fali estudante seluk iha Proposta peskiza, Resultadu peskiza no Monografia”.

“4) Dr. Abilio da Fonseca, lees estudante nia ficha traballu no soe ba lixeiru, no fo tan presaun piskolojia ba estudante sira ho liafuan atu tiru estudante sira, bainhira halo nafatin kritiku hasoru nia ho nia aliadu no dosente sabra’ut sira, no sadik estudante sira atu halo demo (Intimidasaun ka hata’uk estudante sei la gradua);”.

“5) Dr. Abilio da Fonseca, bainhira asina estudante sira-nia Ficha Planificação Estudu ka KRS to’o nakles no soe deit, (laiha étika no disiplina nu’udar dosente);”.

“6) Dr. Abilio da Fonseca, halo tratamentu lajustu no la transparánsia ba estudante sira (diskriminasaun), iha ne’ebė komete aktu bolu malu deit ba tuir projetu ruma, ezemplu observasaun ba Baleia iha Subaun iha fulan Outubru-Novembru tinan 2024 atualmente la’o hela, liu hosi dalan bolu malu deit no la liu hosi teste ruma”.

“7) Dr. Abilio da Fonseca, la fó estudante graduadu nia valór transkrisaun maske estudante refere gradua tiha ona iha tinan 2023, tamba nafatin iha ódiu no vingansa ba estudante sira”.

“8) Dr. Abilio da Fonseca, prátika rasismu iha office DPCM, liu-liu ko’alia lian Fataluku iha administrasaun DPCM nia laran, maioria halo tratamentu di’ak ba estudante sira ne’ebé ko’alia lian Fataluka nian. Tratamentu la transparansia, lajustu no halo diskriminasaun boot ba estudante sira seluk ne’ebé mai husi municipio seluk bainhira estudante iha hotu administrasun DPCM nian laran”.

“9) Dr. Abilio da Fonnseca, Promove liu familiarismu no grupuismu iha DPCM hodi halo tratamentu espesial ba nia maluk Lospalos sira, no haruka nia maluk Lospalos balun sai intelijen hodi halibur informasaun sira hosi estudante sira-nia atividade saida deit ba Dr. Abilio da Fonnseca”.

“10) Dr. Abilio da Fonseca, Ph.D. la rekuiñese estudante graduadu na’in rua (2) iha loron 11 fulan Jullu 2024 tamba konsidera estudante sira ne’e llegal, (ódiu no vingansa); maske Universidade liuhosi Reitor fo ona graduasaun ba estudante na’in rua (2) ne’e”.

“11) Dosente seluk maka hanorin materia ba estudante sira, maibé Dosente Abilio da Fonseca, maka fó fali valór ba estudante sıra, maske nia la hanorin, rezultadu estudante barak hetan kreditu ka la passa ba materia nian no hetan valor C no D”.

“12) Dr. Abilio da Fonseca, abandona aula no abandona serbisu administrasaun sira iha DPCM hodi halo serbisu fali iha Ministerio do Comercio e Industria (MCI). iha Direção Nacional Pesquiza e Estatistica ne’ebé tama serbisu iha oras tuku 08:00-17:00, enkuantu iha tempu hanesan oráriu serbisu iha DPCM-UNTL tama serbisu oras tuku 08:00-17:00, signifika Dr. Abilio da Fonseca, halo korupsaun ba tempu hodi hetan saláriu dupla no abandona aula estudante sira-nian”.

“13) Dr. Abilio da Fonseca, halo plagio e tráfico de obra cientifica bainhira orienta ka bimbing estudante sira-nia monografia (odiu no vingansa)”.

“14) Dr. Abilio da Fonseca, manipula atividade Viagem Local hosi atividade Estagio Serviço Profisional iha Campo iha Municipio Liquiça tinan 2024 liuhosi aktu asina dokumentu Viagem Local no ameasa estudante sira atu lori ba KAK no Decano Faculdade de Agricultura, inklui ameasa estudante katak estudante keixa manipula atividade Viagem Local ba parte kompetente maka estudante sira sei la tuir estájiu sosial”.

Estudante sira konsidera Abilio da Fonseca doutor kualidade kangkung no lixu ba UNTL inklui sai bebang ka dezafiu ba UNTL, tanba tratamentu ba estudante sira la justu, la transparente, rasismu no halo intimidasaun oi-oin.” To’o iha ne’e, Eroi boot Fransisco Borja da Costa nia klamar triste tanba haree aktu istúpidu sira-ne’e, no Eroi boot saudozu Borja da Costa nia prinsipiu klaru “[…] abaixo o imperialismo. Terra livre, povo livre, não, não, não à exploração […].”

Tan ne’e, AAE-FAGRI-UNTL husu ba, Professor dr. João Soares Martins, MPH, Ph.D. nu’udar Reitor atual UNTL atu halo demisaun ka hasai kedas Dosente Dr. Abilio da Fonseca, ho durasaun tempu loron tolu (3) nia laran tanba problema ne’e la’os foin maka akontese, maibé akontese antes ona iha tinan 2023 to’o ohin loron no estudante sira barak maka sai vítima liu ona ba aktu istúpidu sira-ne’e.

“Ami fo prazu loron tolu, hodi hasai Doutor Abilio da Fonseca iha UNTL, wainhira la rezolve maka AAE-FAGRI sei halo asaun pasífika hasoru Departamentu, Fakuldade no Universodade”.Nia husu

Enkuantu, laiha ona solusaun ba problema no preokupasaun sira-ne’e, estrutura AAE-FAGRI hamutuk ho estudante ativu no finalista sira DPCM maka sei rezolve deit iha tempu badak nia laran liuhosi asaun halo Protesto Colectivos e Greve tuir Código Conduta UNTL, artigo 16º númeru 6.

Enkuantu, hafoin notisia ne’e fo sai, SAPNews tenta halo komfirmasaun ho Doutor Abilio da Fonseca maibe auzente iha nia knaar fatin tanba okupadu ho servisu seluk.

Jornalista : Marciana da Conceição

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )