๐๐ฎ๐ป๐๐ฎ ๐๐ฒ๐ถ๐ฟ๐ฎ ๐๐ถ๐ฏ๐ฒ๐ฟ๐ฑ๐ฎ๐ฑ๐ฒ ! ๐ก๐ถ๐ป๐ผ : “๐ฃ๐ฎ๐ฝ๐ฒ๐น ๐๐ผ๐ฟ๐ป๐ฎ๐น๐ถ๐๐๐ฎ ๐๐บ๐ฝ๐ผ๐ฟ๐๐ฎ๐ป๐๐ฒ ๐๐ฎ ๐๐ป๐ณ๐ผ๐ฟ๐บ๐ฎ๐๐ฎ๐๐ป ๐๐ฟ๐ฒ๐ฑ๐ถ๐๐ฒ๐น & ๐๐๐๐๐”.

Imagem : MCI Filipus Nino Pereira lansa feira liberdade iha Balibo, 13/10/2025
SAP News TL, Dili : Ministru Komersiu Industria (MCI) Nino Pereira, akompaรฑa husi Sekretariu Estadu Komunikasaun Sosiรกl (SEComS, Sigla Portugรฉs) servisu hamutuk ho Konselu Imprensa (CI) realiza atividade festival komunikasaun sosial hodi komemora trajedia Balibo five ba dala-50 no loron liberdade imprensa ba dala-3 iha munisipiu Bobonaro postu administrativu Balibo Villa.
Ministru Komรฉrsiu no Industria (MCI) Filipus Nino Perreira memoriza fila fali trajedia Balibo five hodi lembra jornalista internasionรกl nain lima nia obra jornalistiku iha Timor-Leste. Komemorasaun loron liberdade imprensa nasionรกl ne’e hodi rekoรฑese servisu jornalista ho papel importante, atu fo informasaun ne’ebe loos, kredivel no justu.
“Ita mรณs hanoin ba loron trajedia ho masakre Balibo, ne’ebe mak jornalista Australianu nain lima husi obras jornalista nian ne’ebe maka sira halo husi sira-nia mate, ita mรณs komemora liberdade imprensa Timor-Leste nian, atu rekoรฑese servisu jornalista nian, katak papel jornalista nian importante tebtebes, atu fo informasaun ne’ebe mak lolos, informasaun ne’ebe mak kredivel no justu”.Dehan Ministru Komรฉrsiu no Industria Filipus Nino Perreira liu husi nia diskursu iha kampu Balibo, Segunda-Feira 13/10/2025.
Nia afirma, Timor-Leste nia hakat ba ASEAN hodi sai membru, ne’e ejize ema hotu nia protidaun laos deit asesu iha ekonomia maibรฉ mรณs iha parte komunikasaun.
“Ita-nia jornada estadu nian, ita sei hakat ba iha familia bo’ot iha ASEAN nian, ida-ne’e ejize ita hotu nia prontidaun inklui mos laos de’it iha parte ekonomia, maibe iha mos parte asesu informasaun nian, tamba ita atu halo abertura ba feira produtu lokal iha รขmbitu komemorasaun ba loron aihan mundial internasional”. Nia sublinha
Atu sai parte ida husi ASEAN, Timor-Leste tenke hamutuk fortifika komitmentu no protidaun iha kualker profisaun ema idak-idak nian.
“Ita mรณs koalia kona-ba promove ekonomia lokal, hanesan mos ita-nia jornada estadu nian ba iha familia bo’ot ASEAN nian, entaun ita hotu tenke hamutuk fortifika ita-nia komitmentu no protidaun iha kualker profisaun ne’ebe mak ita haknar aan ba”. Nia subliรฑa.
Istรณria tenke sai lalenok hodi identifika ita mai husi ne’ebe no atu ba neโebรฉ, no ida ne’e sai vizaun povu Timor.
“Historia sai nafatin hanesan lalenok ida , hodi ita hotu atu nafatin leno ita-nia an, ita mai husi ne’ebe, no ita atu ba iha ne’ebe, ida ne’e sai hanesan vizaun ida ba ita hotu-hotu hanesan timoroan, ne’ebe ita hakarak orgulu ba ita-nia rain, ita hakarak liberdade ne’ebe maka iha total, hakarak soberanu ba ai-han, ekonomia no politiku, tamba ne’e hanesan esforsu koletivu ne’ebe sai hanesan sasukat ida hodi ita bele haree katak ita iha diresaun ida-ne’ebe mak los”
Nia hatutan, KI maka bele akomoda eventu refere iha fatin ida ne’e atu ema hotu bele halo reflesaun laos deit iha valor istรณriku maibรฉ iha mos valor ekonรณmika.
“Konsellu Imprensa maka bele akomoda eventu ida ne’e hotu, atu ita bele iha fatin ida, ita bele halo reflesaun, laos iha valor historiku de’it, maibรฉ iha valor ekonomia ne’ebe mak ita bele aproveita”.
Iha fatin hanesan, Konsileira Konsellu Imprensa Isabel Maria Fernandes dehan, objetivu loke feira atu valoriza agrikultor sira-nia servisu neโebรฉ konsidera hanesan heroi verdadeiru, tanba feira refere laos eventu รบniku maibรฉ sai eventu dahuluk hodi ba komemora loron boot tolu ne’ebรฉ importante ne’ebe nakonu ho istoria no responsabilidade.
Isabel realsa, feira ida ne’e mรณs ho objetivu ida atu valoriza agrikultor sira nia servisu, sira mak heroi verdadeiru ne’ebรฉ ho esforsu no dedikasaun tomak prepara ai-han mai ita liu-husi sira-nia liman badinas
“Trajedia Balibo iha tinan 1975 ne’ebรฉ koรฑesidu ho naran Balibo Five, loron ne’ebรฉ jornalista australianu nain lima (5) lakon sira-nia vida bainhira hala’o sira-nia kna’ar hodi haklaken lia loos ba ita-nia luta ukun rasik an, troka sira-nia vida ho lia loos”
Entaun Loron liberdade imprensa iha Timor-Leste, loron ne’ebรฉ estadu Timor-Leste
rekoรฑese valรณr husi informasaun ne’ebรฉ livre no korajen atu hatete lia loos ba mundu
“Komemorasaun tolu (3) ne’ebe ita hala’o haburas no hametin aspetu direitu umanu no direitu ba ai-han, direitu ba informasaun no direitu ba liberdade, tanba feira neโebรฉ realiza laos deit faan no sosa sasan maibรฉ ida ne’e marka sustentabilidade no solidariedade hodi apoiu familia iha komunidade hodi haforsa ekonomia”
Dehan Nia, feira ne’e la’os de’it fatin atu fa’an ka sosa produtu sira, maibรฉ feira ida ne’ebรฉ marka simbolu sustentabilidade no solidariedade, wainhira ita sosa produtu lokรกl ita hahรบ fรณ apoiu ba famรญlia iha komunidade laran no haforsa ekonomia nasaun”.
“Aleinde ne’e produtu lokรกl sira nu’udar ai-han ne’ebรฉ fresku liu, saudรกvel, hatudu ita-nia kultura no identidade, produtu ida-idak iha istรณria badinas na’in nian, istรณria domin ba rai no tradisaun”.
Tuir sekuensia programa aleinde selebra loron liberdade imprensa no trajedia Balibo five estadu Timor-Leste mรณs sei komemora loron mundial alimentasaun ne’ebรฉ sei selebra iha loron 16 fulan outubru tinan ne’e.
“Husu atu ema hotu valoriza buat ne’ebรฉ ita nian rasik, wainhira hili produtu lokรกl hanesan hili futuru ho saรบde ne’ebรฉ di’ak liu, oportunidade barak liu no respeita bo’ot ba natureza” Nia hakotu.