Konsumu Tabaku no Moras Tuberkoloze Aas Iha TL, ANCT-TL Realiza Workshop

DILI– Aliança Nasional Cotrolo Tabaco Timor-Leste (ANCT-TL) hamutuk ho Autoridade lokal sira realiza workshop kona ba kontrolu tabaku, tuberkuloze no moras lahadaet ba komunidade sira, Kordenator Manuel Izak Abesi hateten Tabaku halo ema fraku no fo impaktu ba ema nia imunidade

Workshop ida ne’e hanesan esforsu ida ne’ebe ANCT-TL sempre halo hodi update estatutu konstrui tabaco iha Timor-Leste, moras la hadaet no moras tubercolozu,  tanba tabaku sai hanesan fator  ida ne’ebe fo impaktu liu iha moras la hadaet no moras tubercolozu

“Ema ne’ebe mak hetan moras la hadaet, ita la iha esperanca i ema ne’ebe mak hetan moras la hadaet mak konsumu tabaku, ita la iha esperanca ka serteja atu bele kura tanba tabako halo fraku tiha nia unidade no tabaku fo impaktu boot liu hodi hatun imunidade ita ema nian ne’ebe la konsege atu prevene.” Dehan Sr. Kordenator Manuel Izak Abesi ba jornalista sira iha salaun MSSI Kaikoli Dili Terxa-Feira( 07/06).

Objetivu husi workshop ida ne’e atu hasa’e koñesimentu parseiru sira nian, hametin no dezenvolve relasaun servisu koletivu ida, nune’e entidades sira bele servisu hamutuk hodi bele esforsu no prevene tabaku i mos prevene tuberkoloju iha Timor-Leste

“Tabaku Hitóniku ne’e tabaku ida ne’ebe forte tebes tuir lei konstrui tabaku ne’e ba ita Timor ne’e bandu, bandu atu la bele tama, tabaku nia ekotismu ne’e aas liu, ho ida ne’e ANCT-TL halo esforsu makas atu suzere ba autoriedade kompotente sira liu-liu ba AIFAESA no PNTL, nune’e bele halo kontrolu ho adekuadu para bele prevene i labele iha sirkulasaun ba tabaku,”tehnik nia

Aliança Nasional Cotrolo Tabaku Timor-Leste (ANCT-TL)  hanesan organizasaun ne’ebe halo esforsu no advokasia ba iha autoridade sira para atu halo inspeksaun, halo kontrolu, bainhira hetan dadus bele informa ba iha AIFAESA, nune’e bele foti medidas ruma.

“Iha dadus ne’ebe mak ami surfei ne’e iha 2019, Timor-Leste iha tinan hirak liu ba konsumu tabaku ne’e iha 71% ne’ebe mak konsumu tabaku i Timor-Leste iha persentagen ne’ebe mak ass liu iha mundu maibe iha 2019 ita surfei fila fali Timor-Leste halo prevelensia no ema ne’ebe mak konsumu tabaku ne’e tun fali ona.”Nia fundamenta.

Iha fatin hanesan, Xefe Unidade Programa Nasional Tuberkuloze Sr. Constantino Lopes hateten,Timor-Leste regista número tuberkuloze sa’e ass tebes, iha taxa insidénsia i insidénsia mortalidade iha reziaun sudeste aziatiku ne’e TL ass liu i kuaze 498 kada populasaun rihun atus ida mak hetan moras ida ne’e i iha mos ema mate hamutuk mil ital mak mate iha moras ida nee.

ʺKada loron iha ema 1&2 mak mate ba iha moras ida ne’e i planu politika atu kombate moras tuberkuloze ida ne’e, ita hotu hatene iha fulan Setembro ita nia Primeiru Ministru halo ona deklarasaun halo mos komprimisiu hamutuk ho ita nia Ministériu Saúde katak ita sei hapara moras tuberkuloze ida ne’e iha ita nia nasaun TL iha tinan 2025.

Enkuantu workshop ida ne’e organiza husi Aliança Nasional Cotrolo Tabaku Timor-Leste (ANCT-TL) no hetan partisipasaun maksimu husi  Autoridade local no komunidade sira.

Jornalista  :  Lidia Amaral