Polémika Be’e-Moos ! Komunidade Balibo Kuru Be’e La’o To’o 1 KM
SAPNewsTL, Bobonaro : Be’e mos sai polémika ba Komunidade Aldeia Atara, Suku Balibo Villa tanba be’e matan tolu ne’ebe mak existe iha balibo maibe nafatin la sufisiente ba komunidade sira
Timor-Leste ukun ann ona durante tinan rua nulu resik ida,maibe komunidade sei halerik nafatin ba infraestrutura bazika hanesan be’e mos. Problema komunidade aldeia Atara ne’ebe la sufisiente hodi assesu ba be’e mos sai preokupasaun no difikuldade
Jovem Analusia dos Santos hateten katak komunidade Atara difisil tebes hodi hetan be’e-moos tanba ditribuisaun be’e la to’o ba komunidade hotu-hotu.
“Iha ami nia aldeia Atara ne’e, ami difisil ba be’e moos, bainhira tempu bailoron be’e moos ne’ebe mak ami assesu ne’e mai semana ida(1), dala ida(1).Iha aldeia Atara ne’e uluk kedas menus be’e mos, bainhira be’e la tun ami komunidade ba kuru be’e iha mota.ho mais ou menus distansia km ida(1).”Dehan Analusia Dos Santos ba Jornalista SAPNewsTL
Nia husu ba parte kompetente hodi solusiona problema be’e ne’ebe mak sira enfrenta
“Ami husu ba nain ulun sira atu tau matan ba ami hodi kanaliza be’e moos mai ami nia aldeia, nune’e ami bele hetan be’e mos”. Dehan nia
Iha fatin seluk, komunidade Evaristo afirma katak suku Atara ne’e infrenta duni problema be’e moos no iha be’e matan ha’at(4) mak existe maibe menus husi distribuisaun halo la sufisiente ba komunidade.
“Iha aldeia Atara ne’e infrenta duni problema be’e moos. Be’e iha Balibo ne’e iha fatin haat(4),husi Sarlabi, Fatu be’e ain,be’e rua iha sentru iha fatuk laran.Be’e matan hirak ne’e la bele sustenta tanba parte ida kauza husi klima.Bainhira iha tempu bailoron ne’e komunidade sira hein be’e to’o kalan”.Nia haktuir
Evaristo informa katak bainhira be’e la iha komunidade meius ne’ebe mak komunidade uza hodi hetan be’e mak aluga kareta,ba sira ne’ebe mak la iha transporte hodi ba kuru iha be’e iha fatin ne’ebe bee iha.
Komunidade ne’e husu ba parte relavante hodi hadia be’e matan ne’ebe mak iha ona hodi bele sustenta ba komunidade balibo villa tomak.
“Ha’u rekomenda ba parte governu hodi hadia fila-fali be’e matan, tanba be’e iha maibe falhansu husi bomba ne’e ne’ebe oferese mai aldeia ne’e tanba”
Xefe suku Balibo Villa Anacletu da Silva hateten katak balibo villa iha be’e matan tolu ne’ebe mak fahe ba komunidade hotu.
“Iha be’e matan tolu(3), ne’ebe mak fahe ba komunidade aldeia ha’at(4),maibe la sufisiente.Problema ne’e ha’u hato’o ona ba parte BTL hodi mai dada be’e matan matara hodi fornese ba monumentu, no ami hein hela hodi foti tan be’e matan seluk”. Nia sublinha
Autoridade suku ne’e akresenta katak Balibo Villa kompostu husi suku(7). ne’ebe mak aldeia tolu(3) mak seidauk assesu ba be’e mos no aldeia ha’at(4)mak assesu ba be’e mos maibe nafatin la sufisiente.
“Aldeia tolu(3), mak seidauk hetan be’e mos maibe alende ne’e mos aldeia ha’at(4) ne’ebe mak hetan ne’e la sufisiente, tanba ne’e ha’u nu’udar autoridade koalia ona ho governu hodi hasa’e be’e matan tolu(3), ne’ebe mak fornese ba Balibo maibe la sufisiente. Foti tan be’e ida hodi aumenta hodi fahe ba monumentu ne’e no seluk ba komunidade ne’ebe mak la hetan Be’e”dehan nia
Enkuantu, Postu Balibo Villa husi aldeia tolu(3) ne’ebe mak seidauk asesu ba be’e mos mak Builecu,Fatuk laran, Atara.Aldeia Builecu ho Belola ne’e iha be’e matan rasik maibe kanalija ba iha suku musum entaun komunidade sira uza la sufisiente ona.Be’e fatuk laran liga mai iha villa no mos aldeia Atara maibe la sufisiente, tanba Be’e salabi fahe ba aldeia tolu(3).
Administrador Postu Balibo Villa Amilcar Lopes afirma katak aldeia balibo sanulu resin hitu(27),suku ne’en(6), atu maioria hetan be’e maibe la sufisiente, ne’e tanba tesi ai arbiru, estraga be’e matan, liu husi Penoba ita kuda ai hodi prejerva nafatin be’e matan. Maibe Konsiensia ne’e mak seidauk to’o uza be’e hanesan nia privadu, la hanoin sira seluk tanba ne’e mak komunidade balun la hetan be’e.
Nia informa katak komunidade husi Balibo Villa maioria hetan ona be’e mos maibe la sufisiente tanba ne’e BTL iha ona tender atu suplay be’e.
“Hau bele dehan katak komunidade 1% ou 2% mak seidauk hetan. Tinan ida ne’e BTL iha tender hodi suplay be’e ba balibo villa”. Nia
Komunidade suku Balibo Villa kompostu husi Aldeia hitu(7), ho total populasaun 4.633. Aldeia Amandato komunidade hamutuk 761,Aldeia Atara komunidade hamutuk 712,aldeia Belola komunidade hamutuk 558, aldeia Builecun komunidade hamutuk 683,Aldeia fatululic komunidade hamutuk 1.034,aldeia Fatuk laran komunidade hamutuk 431 no aldeia Vila komunidade hamutuk 454. Enquantu husi aldeia hitu(7), ne’e aldeia ne’ebe mak seidauk hetan be’e mos mak Aldeia Atara,Aldeia Builecun no aldeia fatuk laran.
Jornalista : Marcela Mery da Costa