Dalan Ba Sidade Organizadu ! SEATOU Sei Sobu Okupante Iha Espasu Públiku

SAPNewsTL, Díli – Governu Timor-Leste (TL) liu husi Sekretáriu Estadu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU Sigla Portugués), kompremetidu transforma sidade Munisípiu 13 iha territóriu nasionál sai moos, organizadu, saudavel no seguru.

Objetivu husi forma ekipa konjunta ida-ne’e, atu organiza sidade iha territóriu tomak, Transforma sai sidade sira sai moos, organizadu, saudavel no seguru (MOSS) tanba ema hotu hakarak hela iha ambiente ida ne’ebé hakmatek no konfortavel.

Tuir deklarasaun ne’ebe SAPNews Timor-Leste, asesu liu komunikadu Impresa, ne’ebe hala’o iha edifísiu sentral MAE, Caicoli Terça (09/04/2024), hafoin Publika iha pagina Facebook Ministériu Administrasaun Estatál (MAE) katak, IX Governu Konstitusionál nia prezensa maka atu hadi’a ka re-organiza sidade hotu-hotu iha territóriu nasionál hodi garante implementasaun politika Toponímia, Organizasaun Urbana, Higiene no Orden Publika iha Munisípiu-13 no Autoridade Administrativu de Ataúro.

Sekretáriu Estadu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU), Germano Santa Brites, deklara Timor-Leste koñesidu ho nia beleza natureza ne’ebé furak, riku bá biodiversidade marina, maibé problema ne’ebé sempre hasoru iha terenu maka lixu naklekar iha fatin hotu-hotu, okupasaun ilegal bá espasu públiku, problema inundasaun, valeta ka ezgotu nakonu ho rai no fo’er, estrada protokolu sira iha kapitál sai fali fatin hodi para karreta no motór privadu, merkadu nakfila bá hela fatin permanente, uma hari’i iha mota-ninin no fó risku ba moris umanu nian,Tenik nia.

Politika IX Governu Konstitusionál ne’e bazeia bá baze legal sira tuir mai, Dekretu-Lei Nú. 3 /2024 de 17 fulan-janeiru ho alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nú. 33/2008, de 27 fulan-Agostu, sobre Higiene no Orden Públiku; Dekretu-Lei Nú.2 51/2016, 28 fulan-Dezembru kona-bá Lisensamentu Mensagens Publicitarias; Dekretu-Lei Nú. 2/2017, 22 fulan-Marsu kona-ba Sistema de Gestão de Residuos Solidos Urbanos no Decreto-Lei Nú.◦ 3/2017, 22 fulan-Marsu kona-bá Regime das Zonas de Estacionamento de Duração Limitada

Ekipa konjunta informa ba Komunidade sira ne’ebé simu ona notifikasaun husi Prezidente Autoridade tenke prepara ona ita-boot sira nia sasán hodi muda sai, Komunidade ne’ebé maka hela pertense ba Bidau to’o Kristu-Rei no okupa tiha trotoar parte tasi-ibun atu bele hamamuk fatin refere, hodi bele fasilita ema la’o ain no halo Ezersisiu.

Komunidade ne’ebé hela pertense ba tasi-ibun, minimu metru 50 distansia husi tasi-ibun to’o rai-maran; Komunidade ne’ebé maka ke’e rai iha foho lolon hodi konstrui uma no prejudika ba sendimentasaun iha sidade tenke hapara.

Komunidade sira ne’ebé hela iha parte tasi-ibun, Bebonuk to’o Pertamina Internasional (PITSA) husu atu hamamuk ona fatin refere; Komunidade sira ne’ebé hela pertense bá parte Comoro mota-ibun to’o iha Ponte Comoro Il tenke hamamuk fatin refere; Vendedór ambulante fa’an ikan iha tasi-ibun, tenke muda hotu ba merkadu, labele faan ikan no nahe hudi tahan iha trotoar leten.

Mate-uma, halo festa ou feira labele taka estrada públiku (tenke hetan uluk autorizasaun husi autoridade Munisípiu sira) no la autoriza atu Loke Bola Guling no Kuru-Kuru; Husu ba komunidade sira ne’ebé hakiak animál (fahi, bibi, karau, manu nsst) atu muda fatin no labele husik animál halo movimentu livre iha komunidade nia leet.

Fó avizu bá populasaun tomak atu labele halo barullu (loke muzika, kanta no Toka) entre tuku 21:00 (tuku 9 kalan) to’o fali tuku 06:00 dadeer ne’ebé prejudika bá ema seluk nia komunikasaun ka deskansa; Komunidade, Negosiante ka Loja na’in ne’ebé estraga trotoar atu re-konstrui fila fali ba nia standar orijen; Komunidade ne’ebé harii kualkér konstrusaun iha valeta leten atu hasai ka sobu; Negosiante karreta no motór labele okupa rai estadu wainhira laiha autorizasaun hosi Autoridade Munisípiu; Loja na’in sira atu organiza rasik ita boot sira-nia lixu no soe direita iha Tibar.

Husu bá funsionáriu públiku sira no komunidade tomak atu kumpre regras estasionamentu; Husu bá negosiante sira labele hela permanente iha merkadu laran; Husu ba Emprezáriu ka negosiante ne’ebé halo publikasaun ilegal bá sira-nia produtu liu husi Banner, spanduk no seluk-seluk tan atu hasai diretamente molok Autoridade relevante sira bá halo inspesaun direita iha terrenu.

Husu ba na’in karreta sukata ne’ebé para iha espasu publiku ou Estrada ho tempu naruk tenke muda sai; Husu ba na’in ba karreta sira atu labele parke ka estasiona karreta iha Estrada publiku, sosa karreta tenke aranja ho paragem rasik; Governu extende tempu fulan-ida tan hodi fó tempu bá empreza telekomunikasaun sira organiza fiu internet ne’ebé tabele la organizadu iha sidade laran.

Atu alkansa mehi ida ne’e, Ekipa Konjunta sei hala’o servisu sira hanesan, hamutuk ho Autoridade Munisipiu sira hotu atu organiza vendedór sira ne’ebé fa’an iha estrada ibun no muda ba merkadu, Hamutuk ho Autoridade Munisípiu hotu-hotu, atu halo inspesaun iha terrenu hodi normaliza fila fali trotoar sira ne’ebé sobu, halo konstrusaun iha valeta leten no mós utilizasaun espasu públiku la tuir nia funsaun, Hamutuk ho Autoridade Munisípiu hotu-hotu atu halo Fiskalizasaun ka inspesaun iha terrenu tuir servisu instituisaun ida-idak nian.

Iha Komunikadu Impresa ne’e partisipa husi ekipa konjunta kompostu husi Ministériu Administrasaun Estatál (MAE), Ministériu Obras Públika (MOP), Ministériu Justiça (MJ)- Secretaria Estado Terras e Propriedade, Ministériu Interiór, Polisia Nasional Timor-Leste PNTL, Bombeiru, Ministériu Defeza, Ministériu Komersiu no Indústria, Ministerio Turizmu e Ambiente, Ministériu Transporte no Komunikasaun, Reprezentante Prezidente Autoridade Munisípiu Díli, Administradór Postu iha Munisipiu Díli no Xefe Suku sira.

Entretantu, SEATOU mos sobu ona baraka 93 iha merkadu komoru, merkadu aimutin, inklui muda ona okupante sira ne’ebe okupa espasu públiku iha kapitál Dili.

Jornalista : Guilhermino Ramos da Cruz

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus (0 )