Istória Susesu, Igreja Baguia Sei Sai Parókia Iha Novembru 2023

Istória Susesu, Igreja Baguia Sei Sai Parókia Iha Novembru 2023

SAPNewsTL, Baukau : Istoria Igreja kuaze Parokia São José Operário Baguia, Igreja ne’ebe hahu husi  Pe. Jacinto António de Campos iha tinan 1954 ho konstrusaun kapela, tuir mai iha tinan 1996 ne’ebe rehabilita husi Pe, João de Deus Pires, SDB no inaugura husi Dom Basilio do Nascimento (maktoban), Bispo de Baukau iha 15 de Agosto 1997 no Iha tinan 2022 Pe. Mateus da Cruz nu’udar Pastor Próprio próprio Quase Paróquia de Baguia, halo Reparação total, enkuantu Igreja refere daudaun ne’e prepara hela ba Erecção Canónica Paróquia Baguia ne’ebe sei realiza iha loron 19 de Novembro de 2023.

Rezume istoria husi prosesu dahuluk to’o ohin loron :

  • Kapela Baguia hahú harí’i iha tinan 1954 husi Pe. Jacinto António de Campos nia tempu, wainhira nia hala’o misaun iha Baguia, Munisipiu Baukau durante tinan 8 (1954-1996).
  • Hahú modifika ba Igreja difinitivu iha tinan 1996, Pe, João de Deus Pires, SDB nian tempo. Hafoin inaugura no Benzido dia 15 de Agosto 1997, husi Dom Basilio do Nascimento (maktoban), Bispo de Baukau.
  • Iha tinan 2022 Pe. Mateus da Cruz nu’udar Pastorr Próprio próprio Quase Paróquia de Baguia, halo Reparação total, modifica plafon Igreja nian, aumenta escada Igreja nian tan Pe. Mateus da Cruz suru tetuk rai iha Igreja oin atu sai campo no fatin halimar ba labarik sira, bele sai fatin Missa Campal no prepara ba Erecção Canónica Paróquia Baguia ne’ebe sei realiza iha loron 19 de Novembro de 2023.
  • Igreja ne’e nia Padroeiru  maka São José Operáriu nia Festa Liturgia Quase Paróquia monu iha loron 01 de Maiu, Kuaze Parokia ne’e ninia Pastor Próprio da Quase Paróquia  maka Pe. Mateus da Cruz no Vigário Cooperador  maka Pe. Claudino Mendonça Maia.

 

 

HISTORIDADE  QUASE  PARÓQUIA BAGUIA NIAN

Iha tinan 1914 ba kotuk lider tradisionais sira no dom sira mak ukun iha uma lisan sira tuir Espirito animismu nian husi tinan 1914-1930 Pe. Manuel Pereira Jerónimo mak mai hahú hala’o primeiru Evanjelisaun hamutuk ho lider tradisionais sira hodi haklaken Maromak iha Rai Baguia, iha tempu ne’eba ema sarani la dun barak, reza missa iha uma bai-bain nia okos no uma kiik ida ne’ebe amululik hadukur ba. Amululik nia Residência iha Ossu no fulan neen (6) ka tinan (1) mak mai visita Pastoral iha Baguia dala ida. Visita Pastoral katak Padre la hela iha Baguia,wainhira mai visita iha Baguia no hela kleur liu semana ida.

Iha tinan 1930 ne’e nia laran amu-lulik ne’e mos lori Catequista ida husi Posto Administrativo Ossu Município de Viqueque. Catquista ne’e naran Teófilho Guterres, hodi tulun amululik hanourin doutrina ba hirak nebe hakarak atu simu Sacramento Baptismo.

Husi 1931-1934 Pe. Abilio José Fernandes mak mai fali, ne’e mos fulan neen (6) ka tinan (1) ida mak mai dala ida no  reza Missa ho lider sira no sarani balun iha uma bai-bain ne’ebe sira prepara ba Reza Missa. Husi tinan 1935-1937 Pe. Mario de Almeida mak mai troka fali Padre Abilio, mos nia servisu hanesan reza Missa ho sarani balun ne’ebe toman ona amululik iha uma bai-bain.

Husi tinan 1938-1940 Padre Francisco Afonso dos Santos hahú mai troka Padre Almeida hala’o knaar Missionária nian hanesan Padre sira seluk hala’o ba ne’e. Funu mundo daruak nia hahú atu mosu daudaun, amululik sira no sarani haketak malu iha tempo neba tan amululik sira Evaqua ba Australia to’o funu remata iha 1945.

Iha tinan 1946 padre Francisco Afonso dos Santos fila husi Australia no hahú fali ninia serviso Evanjelisaun iha rai Baguia. Iha tempo neba Padre lori mos katequista rua, ida husi rai Loi-lubo (Osso-Que Baucau) naran Cezar no ida seluk António Siriaco ema Bacaruai-Haeconi nia hodi tulun amululik ne’e, hanourin doutrina, hala’o preparasaun Sakramentu sira.

Iha tinan 1947 Padre Francisco hahú organiza sarani sira hamutuk ho autoridade sira iha tempo neba nian, hahú hari’i Capela ida ho mettro 14 X 8 ho ninia odamatn lima, meia padere hada ho fatuk deit, didin ho Au betun no taka ho duut. Reza terço Domingo-Domingo, amululik mai fulan neen (6) hodi celebra Missa dala ida. Wainhira Katequuista nain rua ne’e prepara ona katekumenus sira atu ba simu sacramento sira, amululik lori Imajen boot São José ida mai taka deit iha capela laran atu sarani sira haré hodi halo nia devosaun ba Imajen refere.

Iha tinan 1948-1959 Padre Aleixo no Padre Filomeno Dias mak mai subtitui padre Francisco Afonso dos Santos hala’o serviso pastoral iha Baguia. Iha tempo nebá, padre hare katak movimento sarani sira nian hetok la’o ba oin, padre hahú hala’o kobransa ida, sarani sira faán koto, háre, balada sira hodi tau osan hamutuk, amululik lori ba sosa estatua São José Operário ne’ebe ohin loron ita haré daudaun iha Igreja laran no sai nu’udar Mahein Padreiro Quase Paróquia Baguia.

Iha tinan 1960-1961 Padre Paulo de Brito mak mai troka fali padre Aleixo hodi hala’o nia knar nu’udar amululik iha Baguia hanesan mos ninia maluk sira seluk nebe mai Baguia iha tinan ida dala ida ka dala rua.

Iha tinan 1962-1964 padre João de Deus Pires, SDB mak hala’o nia knar pastoral iha Baguia, visita reza Missa iha Baguia fulan ida dala ida, movimento sarani sira aumenta fiar sarani sira nian buras ba beibeik. Iha tinan 1946-1971 Katequista Antóno Siriaco mak tulun amululik iha tempo neba hodi prepara katekumenu sira ba simu sacramento no matrimónio sira. Iha tinan 1946-1991 katequista Alexandre Guterres husi Suco Defa-uassi mak tulun amululik nebe serviso iha tempo susar nia laran.

Iha tinan 1975-1978 funu boot iha Matebian, Pe. Luis António Freitas mak acompanha sarani sira hodi fo sakramento ba sarani sira ne’ebe precisa sarani no kaben no mos reza Missa ba sarani sira to’o base apoiu rahun. Iha momento neba sarani sira halo HOSTIA ho ai-farina-ut no tua Missa nian, iha sakristia katequista sira lori tuir-an serve nafatin amululik hodi selebra Missa ba sarani sira.

Situasaun funu hetok manas afeta daudaun ba posto Baguia, Amululik, katequista no sarani evakua ba foho, maibe Estatua São José no Nossa senhora hela deit iha capela laran. Nune’e Sr. Maneul Pinto ho nia maluk ida lori sai Estatua rua ne’e, ba subar iha fatuk kuak ida no iha fatin ida naran Gulari-Dara-Loi Leten, acontese iha tinan 1976. Iha tinan 1992-1994, katekista Gregório Simões troka katekista Alexandre Guterres.

Iha tinan 1979-1988 Pe. João de Deus Pires,SDB fila hikas ba Baguia hodi hala’o nia knar Pastoral iha Baguia, liu liu parte Educação iha rai Baguia. Iha suku sira ne’ebe iha Posto Baguia, Pe. João de Deus Pires,SDB loke hotu escola Catolica ho razão atu hala’o Evanjelisaun kristu nian no fonte mak atu orienta kiik oan sira nia inan aman hodi hametin sira nia fiar, domin, paz kristu nian iha sarani sira nia moris rasik.

Iha tinan 1989, hamoris Paróquia São Bosco Laga no Estação Missionário São José Operário Baguia ne’ebe hamahon-an iha Paróquia ho nia  centro pastoral hanesan tuir mai : Afalokai, Buibela, Osso Huna, Hae-Coni, Uai-boru, Afalari, Rufaguia, Lari-Sula, Bubuhá, Afaguia, Samalari, Gulari, Lebenei, Defa-uassi, Lavateri, Uacala, Betumutu, Ossofulari.

Husi tinan 1979-1995, sarani Baguia la iha Igreja definitivo no loron Domingo usa deit uma escola hodi celebra Missa. Tan ne’e Pe. João de Deus Pires,SDB hakarak haríi Igreja foun ida definitivamente. Ho razão ne’e iha dia 15 Maio Baguia oan sira realiza encontro ida hodi forma comissão organizadora atu haríi Igreja definitivamente ida iha Baguia. Plano ne’e realiza no iha resultado. Iha dia 15 de Agosto de 1997 Igreja ne’e Inaugura no Bencido Pelo Dom Basilio do Nascimento nu’udar Bispo da Diocese de Baucau.

Iha tinan 2008-2017 Pe. Manuel da Silva,SDB mak nu’udar Pároku Laga no hala’o rotasaun hodi selebra Reza Missa iha Estasaun Missionária Baguia. Haré movimento sarani Baguia nebe buras ba daudaun, Dom Basilio do Nascimento nu’udar Bispo da Diocese Baucau, orienta Pároco Laga hodi prepara kondisaun Estasaun Missionária Baguia ba Padre Residêncial, Baguia.

Iha tinan 2017, Bispu Baucau Dom Basílio do Nascimento haruka Pe. Roberto José Boavida mai iha Baguia nu’udar Padre Residêncial. Pe. Roberto José Boavida nu’udar Padre Residência hamutuk ho Pároco Laga Pe. Manuel Ximenes,SDB hato’o Requerimento ba Bispo Dom Basilio do Nascimento atu Eleva Estasaun Missionaria de Baguia ba Quase Paróquia. Planu ne’e realiza iha dia 30 de Agosto de 2018, Bispo Dom Basilio do Nascimento Eleva Estação Missionária Baguia ba Quase Paróquia Baguia.

Iha Fulan Janeiro 2022, Autoridade Diocese Baucau (Administrador Diocesano) Ezonera Pe. Roberto José Boavida ho nia Vigário Cooperador (horazão saude) no Autoridade Diocese Baucau (Administrador Diocesano) Nomeiá no haruka Pe. Mateus da Cruz nu’udar Pastor Próprio no Pe. Claudino Mendonca Maya nu’udar Vigário Cooperador até agora.

Pe. Mateus da Cruz hamutuk ho ninia Vigário Coopeador Pe. Claudino agora daudaun prepara Quase Paróquia de Baguia ba Paróquia (Erecção Canónica) de Bagua iha 19 de Novembro de 2023 iha tinan ne’e.

Hakerek Na’in : Pe. Mateus da Cruz (Pastor Propriu Parokia Baguia)

Editora : Marcela Mesquita Lemos

Share This

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus ( )